گزارش‌های رسمی چه می‌گوید؟

بر پایه گزارش ۲۸ مرداد رئیس سازمان امور اداری و استخدامی و رئیس کارگروه اشتغال شورای تحول و ترقی علوم انسانی، ۷۱.۴ درصد رشته‌های وزارت علوم و ۵۹.۴ درصد رشته‌های وزارت بهداشت فاقد تقاضای شغل دولتی است، این چنین فقط برای ۲۸.۶ درصد فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های وزارت علوم، تقاضای شغل در مشاغل دولتی وجود دارد و این نسبت در رشته‌های مصوب وزارت بهداشت، ۴۰.۶ درصد است.

آمار تامل برانگیز در رشته‌های علوم انسانی

اگر بخواهیم مقداری جزئی‌تر به نسبت بین رشته‌ها و تقاضایی که برای اشتغال از آن‌ها وجود دارد، بپردازیم عدد‌های اعلامی سازمان امور اداری و استخدامی دلواپس کننده و غم انگیز است: «مطابق این گزارش، در حوزه علوم انسانی ۶۵۴ گفتن رشته وجود دارد که فقط ۲۰۷ شغل مرتبط را شامل می‌شود. سهم رشته‌های علوم انسانی در آزمون اشتغال از کل رشته‌ها نزدیک به ۲۵ درصد است، ولی سهم رشته‌های علوم انسانی در کل تقاضا برای شغل ۳۵.۶ درصد است.»

این آمار یعنی برای ۶۵ درصد رشته‌های علوم انسانی به طور کل تقاضای شغلی وجود ندارد. توضیح و تفسیر این گزاره، مشخص می کند نظام آموزش عالی ما در قسمت رشته‌های علوم انسانی برای ۶۵ درصد تحصیل کنندگان در رشته‌های علوم انسانی هیچ برنامه‌ای ندارد یا اگر دارد، فقط آموزش همین رشته‌هایی است که بعد از دانش آموختگی آورده شغلی برای دانشجو ندارد.

۹۰ درصد در مشاغل غیر مرتبط

ماجرای رشته‌های دانشگاهی و ربط‌شان با بازار کار و مشاغلی که دانش آموختگان بعد از دریافت مدرک در آن مشغول خواهد شد، خود حدیث مفصل و قصه‌ای تقریبا قدیمی در نظام آموزش عالی ماست. احتمالا ملزوم نباشد برای فهمیدن آماری این نوشته، به سراغ آمار‌های مراکز رسمی برویم بلکه می‌توان با بازدید مدارک تحصیلی اطرافیانمان و شغل هایشان به کلیتی از این داستان دست یافت. به نظر می‌رسد، حرف های نماینده مجلس که «در کل ۹۰ درصد دانشجویان سپس از فارغ التحصیلی یا جستوجو شغلی نمی‌گردند یا شغلی مرتبط با رشته خود ندارند و ۱۰ درصد باقی مانده کارآفرین یا مرتبط با رشته تحصیلی فعالیت دارند» ماجرا را برای ما روشن می‌کند.

شورای عالی کار چه می‌گوید؟

دلنشین این جاست که ربط بین رشته تحصیلی و شغل، در سرزمین ما دچار یک آشفتگی و ناهماهنگی جدی است. مطابق آمار شورای عالی اشتغال سرزمین، از ۱۰۰ درصد دانشجو در تک تک رشته ها، ۴۵ درصد از دانشجویان در هر رشته ای، سپس از فارغ التحصیلی جستوجو هیچ شغلی نمی‌روال.

به قانون‌های آموزشی عمل نمی‌شود

به طور قاطق، در درمان صدمه آموزش و شغل، دستگاه‌هایی همچون آموزش و پرورش نقش اساسی دارند، اما آیا این نهاد به تکالیف قانونی خود عمل کرده است؟ علیرضا عباسی از نمایندگان جاری مجلس این طور می‌گوید: در برنامه ششم هم لحاظ شده است که آموزش و پرورش باید حداقل “۲۵ درصد آموزش‌های توانایی محور” را گسترش دهد و این سوال را یک سال و نیم قبل از وزیر آموزش و پرورش داشتم که در حوزه گسترش آموزش‌های توانایی محور چه مقدار کارکرد داشتید؟ بر مطابق گزارشی که اظهار کردند این رقم صفر درصد می بود. در آموزش عالی نیز، در تک تک رشته‌هایی که باید گسترش آموزش‌های توانایی محور داشته باشند، کارکرد مساعد حاصل نشده است. این نماینده معتقداست: اگر امروز رشد تشکیل مان مشکل دارد و با تورم در سرزمین روبه رو هستیم برای این است که از این نیروی انسانی که پرورش و هزینه کردیم نتوانستیم منفعت درستی را ببریم.

از هر ۱۰ بیکار ۴ نفر دانشگاهی می باشند

در این نوشته، یک قسمت نیز آمار‌های کلی از حالت اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاه ها است که چندان شرایط خوبی از آن ناظر نیستیم. مدیر کل نظارت و هماهنگی مطرح‌های به تازگی حرف های است: اگر ۱۰ نفر بیکار در یک مجموعه وجود داشته باشد مطابق گزارش مرکز آمار ایران ۴ نفر فارغ التحصیل دانشگاهی می باشند. این قضیه در قسمت زنان شدیدتر است و ۷ نفر فارغ التحصیلان دانشگاهی است. اگر ساده بگوییم ۴۰ درصد جمعیت بیکار سرزمین فارغ التحصیل دانشگاهی می باشند لذا شرایط اشتغال برای فردی که تحصیلات دانشگاهی ندارد، ساده‌تر است و راحت‌تر می‌توانند به شغل دست اشکار کند. (ایسنا- اردیبهشت ۱۴۰۳)

نقشه جامع علمی سرزمین روزآمد می‌شود

اگر تا امروز در سرزمین دچار صدمه رشته تحصیلی و شغل مرتبط با آن شده ایم، یعنی دستگاه‌های مسئول نتوانستند مشابه با نیاز جامعه قدم بردارند. اکنون عاملی رئیس شورای تحول و ترقی علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرده که اسناد بالادستی باید روزآمد شود و این عمل از حوزه علوم انسانی اغاز شده است:

راه اندازی کارگروه روزآمدسازی نقشه جامع علمی سرزمین با اضافه شدن فصل علوم، اجتماعی و علوم انسانی این چنین با ماموریت تدوین سند نقشه جامع علوم انسانی، اجتماعی و هنر در جلسه شورای تحول و ترقی علوم انسانی تصویب شد.