اخیرا الکل قندها به یک جانشین رایج برای قند و شکر تبدیل شده اند. الکل قندها طبق معمول شیرینی کمتری از شکر دارند و یا به همان اندازه شکر طبیعی شیرین می باشند. این نوشته به آنها اجازه می دهد تا به طور یکپارچه جانشین شکر در برخی مواد غذایی شوند.

یکی از رایج ترین الکل های قندی  اریتریتول  است؛ یک الکل قندی که به طور طبیعی در برخی میوه ها و سبزیجات یافت و به طور تجاری از طریق تخمیر قند ساده ای به نام دکستروز حاضر در ذرت ساخته می شود. امروزه این ماده در ترکیب محصولات مختلفی از جمله انواع نوشیدنی ها، آدامس، کیک و یا فرآورده های شیرین شده ای که ادعا می شود عاری از زیان های شکر می باشند، دیده می شود.

تحقیقات قبلی  اریتریتول  را با افزایش خطر مشکلات قلبی عروقی مرتبط دانسته است، همانند مطالعه‌ ای که در مارس ۲۰۲۳ انتشار شد. این پژوهش ربط بین مصرف اریتریتول و افزایش خطر رویدادهای قلبی عروقی مهم از جمله دعوا قلبی و سکته را نشان داده است. ملزوم به ذکر است که این مطالعه از طریق وب سایت  کتابخانه ملی پزشکی آمریکا  قابل دسترسی است.

دکتر استنلی هازن  رئیس قسمت کلینیک قلب و عروق پیشگیرانه،  کلینیک کلیولند  و یکی از نویسندگان مطالعه مارس ۲۰۲۳ توضیح می دهد: «مطالعات قبلی ما روی اریتریتول در کنار مشاهدات بالینی در مقیاس بزرگ نشان دادند که افزایش سطح این ماده در خون با خطر وقوع آنفارکتوس میوکارد، سکته مغزی و مرگ در ربط است.

او گفت که هم مطالعات حیوانی و هم بازدید های خونی نشان داده اند که یک تاثییر پروترومبوتیک مرتبط با اریتریتول، می‌ تواند مکانیسم عرصه‌ ای مد نظر را توضیح دهد.

اکنون، هازن و همکارانش با مطالعه جدیدی که اخیرا توسط  مجله آرتریواسکلروزیس، ترومبوزیس و زیست شناسی عروقی  انتشار شده است، تحقیقات خود در حیطه اریتریتول را ادامه داده‌ اند و گزارش کرده ‌اند که منفعت گیری از این شیرین کننده امکان پذیر خطر لخته شدن خون را در مصرف کنندگان افزایش دهد. وقتی که لخته ای داخل رگ خونی راه اندازی شود، حرکت خون و اکسیژن در بدن را محدود خواهد کرد.

تجزیه و تحلیل اریتریتول

برای این مطالعه، هازن و تیمش ۲۰ داوطلب سالم، غیرسیگاری، بدون بیماری قلبی عروقی و سابقه پزشکی اختلالات خونریزی دهنده را انتخاب کردند.

ده نفر از داوطلبان آب مخلوط شده با ۳۰ گرم گلوکز دریافت کردند، در حالی که به ده نفر دیگر آب و ۳۰ گرم اریتریتول داده شد.

هازن، نویسنده ارشد و مسئول این مطالعه، او گفت: «مقدار اریتریتول مورد منفعت گیری دقیقا همان مقداری است که زیاد تر در غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی‌ های شیرین شده کارخانه ای مصرف می‌ شود. ما به طور مستقیم تاثییر مصرف اریتریتول را در انسان آزمایش کردیم. شرایط قبل و سپس از مصرف نیز در هر فرد قیاس شد. علاوه بر این تاثییر مصرف نوشیدنی شیرین شده با شکر را هم آزمایش کردیم تا ببینیم که آیا گلوکز هم علتهمان اثرات می شود یا خیر.»

بعد از تجزیه و تحلیل یافته ها، محققان دریافتند شرکت کنندگانی که اریتریتول دریافت کرده بودند، سطح اریتریتول خون آنها بیشتر از ۱۰۰۰ برابر افزایش یافته می بود.

اریتریتول با “افزایش قابل دقت” خطر لخته شدن خون در ربط است

محققان این چنین کشف کردند که شرکت کنندگان مطالعه بعد از مصرف اریتریتول، افزایش قابل توجهی در فعالیت پلاکت خون خود نشان دادند و همین نوشته تبدیل افزایش خطر راه اندازی  لخته خون  شد. با این حال، هیچ تحول معناداری در شرکت کنندگانی که گلوکز مصرف کرده بودند، مشاهده نشد.

هازن گفت: «در این گروه کوچک از داوطلبان سالم، ما نشان می‌ دهیم که بلع و هضم اریتریتول، تبدیل عکس العمل‌ دهی بیشتر از حد پلاکت ها می شود. یعنی در این حالت با پلاکت هایی رو‌ به رو هستیم که نسبت به یک محرک نه چندان قوی، فعال سازی شدیدی را توانایی می کنند و به جستوجو آن خطر لخته شدن خون را افزایش می دهند. این در حالی است که در گروه دیگر شرکت کنندگان بعد از مصرف مقدار قابل قیاس گلوکز، تحول خاصی ثبت نشد. اما اهمیت این نوشته در چیست؟ دکتر هازن ادامه می دهد: این قضیه یک نگرانی بهداشت عمومی است. به گمان بالا افرادی که طبق معمول از جانشین های قند همانند انواع شیرین کننده ها منفعت گیری می کنند، زیاد تر در معرض خطر بیشتری برای توانایی دعوا قلبی یا سکته قرار دارند. به این علت به جای دستیابی به چیزی که امیدواریم جانشین سالمی باشد، به طور متناقض، مصرف یک غذا یا نوشیدنی شیرین شده با اریتریتول امکان پذیر درصد خطر را برای فرد افزایش دهد.»

هازن او گفت این یافته ها بر اهمیت مطالعات بالینی طویل زمان تکمیلی به منظور برسی مجدد ایمنی اریتریتول و دیگر جانشین های قند اصرار می کنند.

وی اصرار کرد که افرادی که با خطر ترومبوز رو به رو می باشند، همانند افراد مبتلا به بیماری هایی همانند امراض قلبی، دیابت یا سندرم متابولیک، امکان پذیر بخواهند دفعات و مقدار مصرف شیرینی های قندی را محدود کنند و آنها را با نوشیدنی ها و غذاهای حاوی الکل های قند جانشین کنند. از این رو قطعا باید دقت بیشتری به این گروه و محتوای تغذیه ای مصرفی آنها داشت.

آیا جایگزینی «سالم» برای شکر وجود دارد؟

متخصص تغذیه  Monique Richard ، می گوید که این مطالعه به نگرانی فزاینده ای که او به طور کلی در رابطه با شیرین کننده های مصنوعی، الکل های قند و جانشین های دیگر دارد، دامن زده است.

وی ادامه می دهد: «وقتی که ما جانشین‌ هایی می‌ سازیم که به‌ طور متغیری متابولیزه می‌ شوند و آنها را به‌ گفتن افزودنی به مواد غذایی اصطلاحا «سالم‌» اضافه می کنیم، امکان پذیر افراد در واقع بیشتر از مقدار مورد نظر در الگوی غذایی خود یا تعداد دفعات مصرف همیشگی شان از این مواد منفعت گیری کنند. این چنین موضوعی در نهایت به نحوی مقصد اولیه ما را معکوس خواهد کرد. فهمیدن این مسئله مهم است که مبارزه با شکر و طبقه ‌بندی آن تحت گفتن «سمی» یا ماده ای که باید «به هر قیمتی از آن اجتناب شود» طبق معمول سیاستی سودمند، پایدار و حتی الزامی نیست. در روبه رو زیاد حیاتی است که بتوانیم به درستی آموزش دهیم و از آن حمایتکنیم تا مردم معنی اعتدال در مصرف و نحوه منفعت گیری از جانشین های سالم را فهمید شوند.»

اما چه جانشین های نسبتا مناسب و سالمی در دسترس ما قرار دارند که می توانند به عطش گهگاه ما برای چشیدن طعم شیرین جواب مطلوب بدهند؟

– عسل

– شیره افرا

– قند نارگیل یا خرما

– شکر خام

– میوه

– مربا/ ژله

– استویا