این به معنی آن است که برای جبران سال‌ها عقب‌ماندگی مزدی، افزایش دستمزد ۵۰ تا ۷۰ درصدی الزام دارد.  در نقطه روبه رو، برخی تحلیل‌گران هشدار خواهند داد که با وجود کسری بودجه، بار مالی ناشی از دستمزد بالا برای دولت به گفتن بزرگ‌ترین کارفرما می‌تواند چالشی جدی تشکیل کند.

گمانه‌زنی‌ها درمورد افزایش دستمزد ۱۴۰۵

با اغاز جلسات کمیته مزد شورای‌ عالی کار، پیش‌بینی‌ها درمورد سقف افزایش دستمزد به نوشته داغ محافل اقتصادی تبدیل شده است. برخی منبع های گمان افزایش ۳۵ تا ۴۵ درصدی نسبت به سال قبل را نقل می‌کنند و برخی دیگر، دریافتی کامل (حقوق و مزایا) کارگران را بین ۱۷ تا ۲۰ میلیون تومان محتمل می‌دانند.

نمایندگان کارگری بر لزوم تمرکز دولت روی سبد معیشت واقعی و نرخ تورم پافشاری دارند، این نقطه کلیدی بودجه سالانه و ساختار سفره خانوار محسوب می‌شود.

اهمیت سبد معیشت در تعیین حداقل دستمزد

در ایران، سبد معیشت یکی از معیارهای مهم برای تعیین حداقل دستمزد است. با این حال، شکاف قابل توجهی بین دستمزد مصوب و هزینه واقعی زندگی وجود دارد. نهادهای کارگری چندین دفعه خواستار بازنگری روش محاسبه سبد معیشت شده‌اند تا دستمزدها با حقیقت اقتصادی زندگی کارگران همخوان شود.

مطابق ماده ۴۱ قانون کار، شورای‌عالی کار موظف است حداقل دستمزد را «با دقت به نرخ تورم و هزینه سبد معیشت» تعیین کند. —

الزام به‌روزرسانی سبد معیشت

با دقت به تورم بالا و تحول سریع هزینه‌های زندگی، تعداد بسیاری از کارشناسان و نمایندگان کارگری اعتقاد دارند سبد معیشت باید دقیق‌تر و به‌روز محاسبه شود تا دستمزد واقعی قوت خرید کارگران را نگه داری کند.

سبد معیشت شامل کالاها و خدمات الزامی همانند غذا، پوشاک، مسکن، درمان، آموزش و حمل‌ونقل است و مقصد آن اشکار کردن حداقل هزینه‌ای است که یک خانوار برای زندگی شرافتمندانه نیاز دارد.

اگر دستمزد کمتر از هزینه واقعی سبد معیشت باشد، کارگران با فقر، افت قوت خرید و نارضایتی اجتماعی روبه رو خواهد شد که می‌تواند منفعت‌وری را افت دهد و نابرابری اقتصادی را تشدید کند.

محاسبه سبد معیشت و شکاف مزدی

بر پایه آمار رسمی، هزینه سبد معیشت برای سال ۱۴۰۴ نزدیک به ۲۳ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان تعیین شد. برخی فعالان کارگری اعتقاد دارند روش جاری نادرست است؛ میانگین ساده شهرها لحاظ می‌شود در حالی که هزینه زندگی در کلان‌شهرها به علت مسکن و حمل‌ونقل زیاد بالاتر است. در صورت اصلاح روش محاسبه، عدد واقعی سبد معیشت باید حداقل ۲۵ درصد زیاد تر باشد.

گزارش‌های میدانی مشخص می کند که در شهریور ۱۴۰۳، سبد معیشت نزدیک به ۳۶ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان برآورد شد، در حالی که حداقل دستمزد برای یک کارگر با ۱.۳ فرزند نزدیک به ۱۰ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان می بود و تنها ۲۹.۶ درصد از هزینه واقعی زندگی را پوشش می‌داد.

سناریوهای احتمالی دستمزد ۱۴۰۵

با دقت به تورم پیش‌بینی‌شده بین ۳۵ تا ۴۵ درصد، می‌توان سه سناریو برای افزایش دستمزد سال آینده در نظر گرفت. فکر کنیم حداقل دستمزد پایه آخر ۱۴۰۴ برابر با ۱۰٫۳۹ میلیون تومان باشد:

سناریوی کم‌برآورد (تورم ۳۵ درصد) : دستمزد ≈ ۱۴٫۰۳ میلیون تومان

سناریوی میانه (تورم ۴۰ درصد) : دستمزد ≈ ۱۴٫۵۴ میلیون تومان

سناریوی بدبینانه (تورم ۴۵ درصد) : دستمزد ≈ ۱۵٫۰۶ میلیون تومان

به این علت مقدار افزایش دستمزد بین ۲۰ تا ۵۰ درصد پیش‌بینی می‌شود. با این حال، کارشناسان کارگری هشدار خواهند داد اگر دستمزد فقطً بر پایه تورم تعیین شود، شکاف معیشتی باقی می‌ماند و هزینه واقعی زندگی کارگران فراهم نمی‌شود.

از دید این کارشناسان، تعیین دستمزد واقعی باید بر مبنای خط فقر و سبد معیشت واقعی انجام شود، نه فقط نرخ تورم.