در میانه چالش‌های فراهم برق سرزمین که در تابستان امسال به اوج خود رسید؛ بازاری داغ و پررونق در سایه بی‌توجهی قانونی به حیات خود ادامه می‌دهد: بازار خرید و فروش دستگاه‌های ماینر. 

این پارادوکس شگفت، قلب ماجراست؛ «خرید وفروش‌ای که خود جرم نیست، اما محصول نهایی آن ممنوع است.» دلالان با تکیه بر همین خلأ قانونی، به داد و ستد دستگاه‌هایی می‌پردازند که روشن کردن آنها جرم محسوب می‌شود. این آشفتگی نه‌تنها بستر را برای رونق بازار سیاه و فرار از پرداخت هزینه واقعی برق فراهم کرده، بلکه نظارت بر یکی از پرمصرف‌ترین فعالیت‌های انرژی‌بر را برای نهادهای ذی‌ربط تقریباً غیرممکن ساخته است. سوخت مهم این چرخه غیرقانونی، «برق ارزان» است؛ یارانه‌ای که سوداگری را به سود نجومی تبدیل کرده و اندوخته‌گذاران را به زیرزمین می‌کشاند.

 بر پایه بازدید‌های میدانی، خرید و فروش سخت‌افزار ماینر به خودی خود و مطابق نص صریح قانون، جرم‌انگاری نشده است. دلالان و فروشندگان با استناد به همین مسئله، به داد و ستد این دستگاه‌ها ادامه خواهند داد. حتی شرکت‌هایی وجود دارند که با «برچسب‌سازی» دستگاه‌های قاچاق و الصاق شناسنامه‌های جعلی ساخت ایران، آنها را در لباس کالایی مجاز اراعه می‌کنند. با این حال، همه این فعالیت‌ها تا وقتی مجاز شمرده می‌شود که دستگاه‌ها به برق متصل نشوند، چرا که قانونگذار فقطً «عمل استخراج» غیرمجاز را جرم دانسته است. این خلأ قانونی در کنار نبوده است چهارچوبی شفاف برای ساماندهی بازار سخت‌افزار، نه‌تنها به رونق بازار سیاه دامن زده، بلکه امکان نظارت مؤثر بر مصرف برق را نیز از نهادهای مسئول سلب کرده است.

مصرف برق ماینرها معادل ۱۰ واحد مسکونی در ماه

«هادی سفیدمو»، مجری مطرح نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز در شرکت توانیر، در او مباحثه با «ایران» اعداد و رقم های هشداردهنده‌ای را آشکار کرد: «هر دستگاه ماینر به طور متوسط ۳.۵ کیلووات برق مصرف می‌کند که ماهانه به نزدیک به ۲۶۰۰ کیلووات ساعت می‌رسد. با در نظر گرفتن متوسط مصرف ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلووات ساعتی یک خانوار در ماه، مصرف هر دستگاه ماینر معادل مصرف برق ۱۰ واحد مسکونی است.» وی در خصوص ادعای برخی فروشندگان درمورد ماینرهای مجوزدار او گفت: «ماینر کالای مجاز مشروط است؛ یعنی فقط در محل مجاز و با پرداخت تعرفه برق آزاد قابل منفعت‌برداری است. به این علت خرید و فروش ماینر بدون مجوز منفعت‌برداری و برای افرادی که مزرعه ماینر ندارند تخلف محسوب می‌شود.» سفیدمو از نحوه قانونی‌سازی ظاهری دستگاه‌های قاچاق پرده برداشت: «برخی شرکت‌ها مجوز ساخت دارند، اما به جای تشکیل، تنها به دستگاه‌های وارداتی قاچاق برچسب «ساخت ایران» می‌زنند و آنها را شناسنامه‌دار می‌کنند. در مواردی نیز فقط قطعات (هش برد) داخل و در داخل مونتاژ می‌شود.»

سود نجومی در سایه برق ارزان

مجری مطرح نظارت و ساماندهی استخراج رمزارز با اشاره به قیمت جاری بیت‌کوین (بیشتر از ۱۳ میلیارد تومان)، به علتسودآوری این کار می‌پردازد: «شخصی که دستگاهی ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومانی می‌خرد، اگر غیرمجاز استخراج کند و دستگاهش کشف شود، نهایتاً باید نزدیک به ۱۵۰ میلیون تومان هزینه برق و خسارت بپردازد. این در حالی است که درآمد زیاد بیشتری نصیبش شده و این مقدار جریمه از سوی این افراد چندان دشوار نیست. همین اختلاف، انگیزه تخلف مجدد را تشکیل می‌کند.»

به حرف های سفیدمو، از ابتدای دولت چهاردهم تا شهریور ۱۴۰۴، تعداد ۳۵ ‌هزار و ۸۰۹ دستگاه ماینر غیرمجاز کشف و ضبط شده است. اما برآورد توانیر حاکی از فعالیت بین ۶۵۰ تا ۷۵۰ هزار دستگاه ماینر در شبکه است که نشان از گستره گسترده فعالیت‌های غیرقانونی دارد. وی، شناسایی این دستگاه‌ها را در سیستم سخت ندانست، اما هشدار داد: «برخی متخلفان از کنتور عبور کرده و پشت کنتور رفته‌اند که شناسایی‌شان را دشوار می‌کند.»

فریب «ماینر خانگی»

یک فروشنده ماینر در فضای مجازی، با رد قطعی وجود «ماینر خانگی بی‌صدا» هشدار می‌دهد: «آنچه با این گفتن فروخته می‌شود، در بهترین حالت دستگاهی برای استخراج ارزهای کم‌قیمت و غیر بیت‌کوین است که قوت رقابت در شبکه عظیم بیت‌کوین را ندارد.» به حرف های او، «این دستگاه‌ها که گاه تا ۱۵۰ میلیون تومان به فروش می‌رسند، با وعده درآمد ماهانه ۲ تا ۵ میلیون تومانی، برگشت اندوخته‌ای بیشتر از ۵ سال دارند، در حالی که عمر سودمند آنها زیاد مختصر است و این کار یک «اندوخته‌گذاری مرده» محسوب می‌شود. در روبه رو، یک دستگاه ماینر صنعتی (همانند مدل‌های تازه بیت مین با قوت ۳۵۰ تراهش) با قیمتی نزدیک به ۷۰۰ میلیون تومان، در شرایط ایده‌آل می‌تواند ماهانه نزدیک به ۷۰ میلیون تومان درآمد خالص تشکیل کند.»