دکتر فرشاد مومنی، استاد همه دانشگاه علامه طباطبایی در نشست بازدید «پیچیدگی های سیاستگذاری دستمزد در ایران و نسبت آن با گسترش ملی» در موسسه مطالعات دین و اقتصاد با گفتن این که ما با تقدم رتبه ای مسائل سطح گسترش، نسبت به کلان و تقدم رتبه ای مسائل سطح کلان به خرد روبرو هستیم، خاطرنشان کرد: در سرزمین گرامی ما به اعتبار ویژگی های ساختاری و نهادی اش و به اعتبار این که مبنا مناسبات پاداش دهی به گونه ای است که عده ای هر مقدار ابهام و عدم شفافیت زیاد تر باشد، سود بیشتری می برند و مقامات گرامی ما را گیج می کنند، این نوشته، قسمت اعظم گرفتاریهای ما را به وجود اورده است.

اگر گسترش می خواهید به کرامت انسانها، ساختار انگیزشی و حداقل نیازهای آنها اهمیت دهید

وی با اصرار بر این که از آنجا که قسمت بزرگی از تصمیم گیران ما از دانش تخصصی اقتصاد برخوردار نیستند، برای این که دچار این گیج شدگی ها نشوند، باید ابتدا به همه مسائل از سطح گسترش نگاه کنند، افزود: در نگاه سطح گسترش، هنگامی او گفت و گو از دستمزد و علتهایش نقل می شود، حرف های می شود در گسترش یک اصل موضوعه وجود دارد و بر پایه آن، انسان و انسانها مقصد مهم برنامه های گسترش و با اهمیت ترین ابزار تحقق اهداف گسترش می باشند، به این علت اگر گسترش می خواهید به کرامت انسانها و ساختار انگیزشی و حداقل نیازهای آنها اهمیت دهید، اگر این کار را نکردید، در طویل مدت همه ما باخته ایم. در نگاه سطح گسترش، انسانها شاقول می باشند و در اجرای هر سیاستی باید دید آن نوشته چه بر سر اوضاع و احوال معیشت و سلامت و آموزش و عزت نفس انسانها می آورد و اگر آن سیاست، این موضوعات را خدشه دار می کند، نباید آن را اجرا کرد.

این اقتصاددان ضمن انتقاد به اظهارات رئیس جمهور در خصوص الزام انجام برخی اصلاحات درمورد قیمت حاملهای انرژی، ابراز نظر کرد: اظهارات آقای پزشکیان زیاد سست و بی بنیاد می بود، به این علت که این عزیزان را و لو این که زیاد هم حسن نیت داشته باشند، با متنوع و متفاوت سخن زدن، گیج می کنند. هر کدام از آن حرفها تابع فروض و شروطی است که این فروض و شروط را به ایشان نمی گویند و ایشان سوراخ دعا را گم کرده است. خداوند به ایشان توفیق داده در عرصه این نوع مسائل، در همین چند ماه قبل زیاد توفیق و پیروزی داشته است! به همین علت صمیمانه و مشفقانه دائما به ایشان تذکر می دهم که گوش و وقتت را در اختیار هر فردی نگذار. در غیر این صورت همه ما زیان می کنیم و از همه زیاد تر، خود ایشان زیان می کند.

دستمزد، یکی از بزرگترین نیروهای برانگیزاننده نوآوریهای فناورانه است

مومنی ضمن اشاره به بخشهایی از مقاله « ژوزف استیگلیتز» که در آن نسبت به این نگاه که انسان هم یکی از عوامل در بین مجموعه عوامل تشکیل و با آنها همگن است و می توان این عامل را هم جابجا کرد انتقاد شده، اظهارداشت: او اصرار دارد که شما در اینجا انسان را هم تراز با چوب و آهن در نظر می گیرید و به طعنه و استهزا، تفاوتهای انسان و چوب را برشمرده می بود و نحوه نگاه به مساله دستمزد را یکی از بزرگترین تجلی گاه های این تفاوتها گفتن کرده می بود. در تحلیلهای سطح گسترش، حرف های می شود دستمزد، یکی از بزرگترین نیروهای برانگیزاننده نوآوریهای فناورانه است.

ستون فقرات استقلال، انسانهای تولیدکننده می باشند و نباید به آنها جفا کرد

این استاد دانشگاه با گفتن این که یکی از با اهمیت ترین عوامل توضیح دهنده پیشگام شدن انگلستان در انقلاب صنعتی این می بود که انگلستان بیشترین سطح دستمزدها را پرداخت می کرد، به این علت در آنجا بیشترین سطح انگیزه برای نوآوریهای فناورانه پدیدار شد، او گفت: حتی رابرت آلن در کتاب درخشان «معمای گسترش» می گوید به همان اندازه که دستمزد بالا، نیروی محرکه نوآوری فناورانه بوده، انرژی ارزان هم همین نقش را بازی می کرده است. اکنون هدفگذاری های حکومت گرامی ما را نگاه کنید تا ببینید چه خبر است! از آن بالاتر و حیاتی تر، مطالعه های جدیدی است که در این عرصه وجود دارد. که در آن می گوید هیچ عنصری در بین سیاستهای دولت، برای از بین بردن فقر و افت نابرابریهای ناموجه به اندازه کیفیت اشتغال و سطح دستمزد پرداختی، تاثییر تعیین کننده ندارد. ستون فقرات استقلال، انسانهای تولیدکننده می باشند و به این علت نباید به آنها جفا کرد.

مومنی خاطرنشان کرد: «مایکل پورتر» می گوید در کشورهای در حال گسترش، می خواهند مزیت رقابتی را از طریق افت سهم نیروی کار جستجو کنند. در حالی که اگر این کار را کردید، آنچه که می فروشید ، محصولا صادراتی تان نیست، بلکه فقر فروشی است و به بهای فقیرکردن مردمتان، جنسی را صادر می کنید و به حکومتگرانمان می گوییم شما فهمید می شوید که چه رابطه ای بین فقر و کفر وجود دارد!؟ شما از یک سو نیروی کارتان را استثمار می کنید و از نظر دیگر مرتب بودجه نهادهای موعظه گر را بالا می برید، اما به جای این که موعظه ها موثر شود، نفرت از موعظه پدیدار می کند. ببینید نگاه از سطح گسترش چه دریافتهایی به ما می دهد!؟

فکر آقای رئیس جمهور گرامی را با تفاوت قیمتها مشغول کرده اند

وی با گفتن این که فکر آقای رئیس جمهور گرامی را با تفاوت قیمتها مشغول کرده اند و به او نمی گویند که ماجرا زیاد فراتر از اینها است، او را گیج کرده و به سیاستگذاری اقتصادی نادرست انداخته اند، افزود: از دریچه تحلیلهای سطح گسترش، حرف های می شود که حیاتی ترین تلاش معرفتی باید مصروف این شود که دورهای باطل مهم بازتولیدکننده گسترش نیافتگی شناسایی شود. مطالعه های تازه مرتبا می گویند یکی از با اهمیت ترین دورهای باطل بازتولیدکننده گسترش نیافتگی در کشورهای در حال گسترش، سقوط نسبی دستمزدها چه در ربط با منفعت وری نیروی کار و چه در ربط با دستمزدهای پرداختی در دیگر کشورها است. هیچ عنصری از نظر انگیزشی، برای خروج اندوخته های انسانی از یک سرزمین، به اندازه پرداخت دستمزد ناچیز نقش آفرینی نمی کند. این دور باطل، انبوهی از به هم ریختگی ها را از جمله صرف نظر کردن مردم از علایق وطنی شان و خروج از سرزمین تشکیل می کند.

مومنی در ادامه گفت: هنگامی با دستمزد پایین و استثمار نیروی کار، آنها را فراری می دهید، قسمت مهمی از اینها که فراری می شوند، باکیفیت نیروهای سرزمین بوده اند. سپس آنها را به آنجا فراری می دهید که در تبلیغات رسمی تان به آنها استکبار جهانی می گویید. باید این عزیزان را دعوت کرد که از هر کس که آنها را به اجرای سیاستهای شگفت و غریب ترغیب می کند، تبیینهای سطح گسترش بخواهند. یقین دارم اگر این گونه شود، امکان ندارد حکومتگران گرامی ما به شوک درمانی تن دهند. زیاد تلخ و دردناک است که بی سابقه ترین سطح فقر، فلاکت، وابستگی ذلت آور به دنیای خارج و نابرابریهای ناموجه و بی اعتمادی به حکومت در تاثییر شوک درمانی تشکیل می شود و سپس در سازه ذهنی بعض از حکومتگران، آنها که می گویند شوک درمانی انجام ندهید، تبدیل به عنصر نامطلوب می شوند. کاش می توانستیم به حکومتگران گرامی بفهمانیم که سیاست تورم زا، همه قراردادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی را متزلزل می کند

متاسفانه دولت با انحراف از نگاه سطح گسترش،تبدیل به کاسب بنگاه دار شده

وی با گفتن این که بستر تورمی فاجعه آمیزترین سرقتها را از شریف ترین آدمها در دستور کار قرار می دهد، افزود: چون از نگاه از سطح گسترش منحرف شده اند، تحت الشعاع این قرار گرفته اند که مرتب بگویند بنزین برای من فلان قدر همه شده، چرا من با این قیمت بفروشم!؟ متاسفانه تبدیل به کاسب بنگاه دار شده اند. شما با همه حقوقی که مردم بر شما دارند و همه حقوقی که شما می توانید بر مردم داشته باشید، حاکم هستید، مساله را می خواهید چرتکه ای حل کنید!؟ نمی شود.

خوگرفتن به شوک درمانی، بازار کار را دچار زیاد آشفتگی ها کرده

مومنی ضمن اشاره به داده های سرشماری سال ۱۳۹۵ که به حرف های او، «آه از نهاد بر می آورد»، او گفت: این داده ها می گوید خوگرفتن حکومت به شوک درمانی، بازار کار ایران را دچار زیاد آشفتگی ها کرده است. اگر حکومت ما می توانست هزینه های شوک درمانی را از این زاویه ها فهمید شود، انشالله که به این چنین چیزهایی تن نمی داد. این داده ها می گویند شغل ۷۰درصد جمعیت شاغل ایران با رشته تحصیلی شان تناسبی ندارد. در برخی از مشاغل، این عدم تناسب حتی از ۹۰ درصد هم عبور کرده است. یعنی ما یک عده ای از تحصیل کرده ها را به خارج از سرزمین فراری می دهیم و از آنها که مانده اند این گونه منفعت گیری می کنیم! شما فهمید می شوید که هزینه این کارها برای امروز و فردای سرزمین چیست و چطور تیشه به ریشه سرزمین زده می شود!؟ اینها از درون شوک درمانی بیرون می آید. این گزارش می گوید یکی از گران ترین عرصه های پرورش متخصص در ایران، متخصصان کشاورزی و صنعتی می باشند، اما عدم تطابق عرصه تحصیلی با شغل در قسمت کشاورزی، نزدیک به ۸۶ درصد است! نسبت ها را ببینید!

با اتفاق حاد پرتلاشی جمعیت بالای ۶۵ سال روبرو هستیم

آن کس که از سن کار او هم قبل اگر بخواهد آبرومند زندگی کند باید زیاد تر از جوانان کار کند

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد با گفتن این که ما در بازار کار با اتفاق حاد پرتلاشی جمعیت بالای ۶۵ سال روبرو هستیم به این معنی که آن کس که از سن کار او هم قبل اگر بخواهد آبرومند زندگی کند باید زیاد تر از جوانان کار کند، اظهارداشت: آیا مردم ایران این گونه عزت و کرامت اشکار می کنند!؟ همه اینها به این علت است که آلت دست منافع مافیاها می شوند و فکر می کنند که راه نجات ایران از مسیر شوک درمانی و استثمار نیروی کار عبور می کند.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد ضمن اشاره به ایرادات جدی که به گزارشهای رسمی از آمار اشتغال و بیکاری در سرزمین انتشار می شود و با کم برآوردیهایی همراه است، او گفت: مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی گفت که زیاد تر شاغلین فقیر می باشند و فردی که شاغل است نمی تواند از مسئولیت حداقل معیشتش برآید، اما ما در گزارشها از ثبت مقدار اشتغال و بیکاری، فردی که دو ساعت قبل از گزارش گیری کار کرده می بود را بیکار درنظر نمی گیریم! این قدر ابعاد مساله قابل اعتنا است. گزارشهای رسمی مرکز آمار می گوید تازه کمتر از یک چهارم آن جمعیتی که ما به آنها جمعیت شاغل می گوییم، شغل ۴۱ ساعت در هفته دارند، بقیه کمتر می باشند.

برای توجیه استثمار نیروی کار، فریبکاری هایی می کنند

مومنی با گفتن این که برای توجیه استثمار نیروی کار، فریبکاری هایی می کنند، او گفت: یکی از این فریبکاری ها این است که اگر قیمت ارز جهش اشکار کرد، مارپیچ تورمی تشکیل نمی کند! اگر نرخ منفعت، بیشتر از ۱۰ برابر نرخ منفعت کشورهای همجوار باشد، مارپیچ تورمی تشکیل نمی کند اما اگر قسمت بیشتری از قوت از دست رفته نیروی کار را جبران کنید، خطر مارپیچ تورمی پیش می آید! از درون این ادعاها این بیرون می آید که اندوخته سالاری وحشی، رانتی و ربوی، در قاعده گذاری های اقتصادی این سرزمین، سخن اول را می زند. سپس ببینید چه مقدار غم انگیز است که عده ای با حسن نیت می گویند ما عدل را دوست داریم!

علائم تغیرات در بازار کار ایران، دلواپس کننده است

وی اصرار کرد: با هر متری که تغیرات بازار کار در ایران را ردگیری می کنیم، واقعا علائم دلواپس کننده است و حکایت از سلطه مناسبات به غایت استثماری و منفعت کش و علیه مردم و به سود صاحبان اندوخته های غیرمولد است. جز استثناهای کوچک، کل ساختار نهادی ما، متمایل به منفعت کشی از نیروی کار و سرویس دهی به اندوخته های غیرمولد است. اینها بیماریهایی است که نمی توان آنها را با بازی قیمت حل کرد

مومنی با گفتن این که در اقتصاد سیاسی گسترش حرف های می شود مساله ساختاری، راه حل ساختاری می خواهد، گفت: هنگامی شما با انبوهی از مساله های ساختاری روبرو هستید، چطور فهمید نمی شوید که بازی با قیمتهای کلیدی نمی تواند مساله را حل کند.

با شکاف منفعت وری و دستمزد روبرو هستیم

هشدار نسبت به روال شدید نزولی سهم دستمزد و حقوق در ساختار هزینه های بنگاه های اقتصادی

وی با گفتن این که ما با شکاف منفعت وری و دستمزد روبرو هستیم، به روال شدید نزولی مربوط به سهم دستمزد و حقوق در ساختار هزینه های بنگاه های اقتصادی اشاره کرد و او گفت: روال تغیرات قیمت دلاری دستمزدهای اسمی در ایران، به خوبی نشان می دهد که چه بر سر آینده سرزمین می آورند! از این زاویه، اصل ماجرای مناسبات استثماری را می توان بهتر فهمیدن کرد.

 از استثمار نیروی کار و جیب بری از آنها با سیاست تورم زا، لذت نبرید

استاد گروه برنامه ریزی و گسترش اقتصادی دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه گفت: در ایران، هر مقدار عمق ساخت داخل بنگاه های تولیدی افت اشکار می کند، و به نام تشکیل فریبکارانه، خام فروشی و مونتاژکاریهای مشکوک جریان داشته باشد، سهم دستمزد به کل هزینه های بنگاه سقوط زیاد تر نشان می دهد. یعنی در رانتی معدنی ها و مونتاژکارها مساله استثمار نیروی کار، ابعاد زیاد تکان دهنده ای دارد. اگر یک درس بزرگ بخواهیم به حکومتگران گرامی هدیه کنیم این است که مساله دستمزد را به گفتن شاقول استقلال ملی و شاقول عدل اجتماعی و گسترش ببین و از استثمار نیروی کار و جیب بری از آنها از طریق سیاست تورم زا، لذت نبر.

برای توجیه شوک درمانی می گویند حکومت در برابر یک تصمیم سخت قرار دارد! / در ۶۵ سال قبل، تصمیم سخت، دفاع از نیروی کار بوده

وی ضمن انتقاد از سخنان رئیس جمهور درخصوص حذف یارانه ها، با گفتن این که خدا رحم کرد که قول دادید شوک درمانی نمی کنید، اگر قول نداده بودید چه می کردید!؟ یادآورشد: از سال ۱۳۶۹ تا کنون هر بار می خواهند شوک درمانی تشکیل کنند می گویند اکنون دیگر زمان جراحی است! سپس می خواهند ذهن سیاستگذار با حسن نیت اما فاقد صلاحیت تخصصی را توجیه کنند می گویند جراحی خون ریزی دارد! آیا این که آدمی که خودت با سیاستهای استثماری، کارد به استخوانش رساندید و به فلاکت انداختید، را تنبیه کنید، طبیعی است!؟ اسمش پیچ خطرناک و جراحی بزرگ است!؟ اکنون دیده اند که این ادعا بی آبرو شده و برای توجیه شوک درمانی می گویند حکومت در برابر یک تصمیم سخت قرار دارد. در ۳۵ سال قبل، تصمیم سخت، دفاع شرافتمندانه از نیروی کار بوده، در غیر این صورت که شوک درمانی را شما در سال چند بار انجام می دهید! اگر آسان می بود چه می کردید!؟ اکنون تصمیم سخت، پایبندی به شرافت انسانی و پرهیز از استثمار نیروی کار و آشفته کردن خانوارها و سرزمین است. نابخردی ها در سیاستگذاری، آن گونه که هست، روبه رو چشم سیاستگذار قرار داده نشده و همه ما در این عرصه مسئول هستیم که آنها را آگاه کنیم که درمورد چه تصمیم می گیرند.

به خودتان بیایید و بازنگری کنید

این اقتصاددان اظهارداشت: استقلال ملی، عدل اجتماعی و عزت نفس مردم از طریق ساختار نهادی مشوق تشکیل فناورانه زیاد تر می شود. هنگامی گزارشهای تحریم کننده ها و خصوصا آمریکایی ها می گوید ما بازدید کردیم اگر می خواهیم کمر اینها را بشکنیم، باید سیاستهای آنها را به سمت اجرای سیاستهای تورم زا و اشتغال زدا ببریم. چطور است که شما با استکبار جهانی این مقدار هم راستا شده اید!؟ از این زاویه حداقل به خودتان بیایید و بازنگری کنید.

در شرایط جنگی و در دوره مهندس موسوی، بیشتر از ۹۰ درصد شاغلان ایران اشتغال رسمی داشتند

مومنی با یادآوری این که در شرایط جنگی و در دوره مهندس موسوی، بیشتر از ۹۰ درصد شاغلان ایران اشتغال رسمی داشتند، اظهارداشت: اشتغال یک متغیر سیستمی است و انسان مقصد برنامه های گسترش است، به این علت تصمیم گیری درمورد دستمزد عادلانه، یکی از مهم ترین و خطیرترین تصمیمات است. درمورد تصمیم گیری خطیر درخصوص دستمزد، جدی فکر کنید. با بساطی که با شوک درمانی تشکیل کردند، حتی بر پایه گزارشهای رسمی، سهم و وزن اشتغال غیررسمی از سهم و وزن اشغال رسمی بالاتر است. یعنی حتی این دستمزد استثماری که تصویب می کنید، امکان پذیر به بیشتر از ۵۰درصد شاغلان این سرزمین اصابت نکند و هیچ عنصری در تشویق به غیررسمی سازی بازار کار، به اندازه شوک درمانی نقش نداشته است