به گفتن مثال، از بیشتر از ۳۰ سال قبل، علتاصلی قوت، متکی بر مسائل اقتصادی بوده و سرزمین‌ها تلاش داشته اند تا خود را با آن هماهنگ کنند. به گفتن ساده تر، دیگر همچون دوران قبل‌تر از آن، قوت سخت یا نظامی، از تفوق اولیه برخوردار نیست و هر چه کشوری از نظر اقتصادی نیرومندتر باشد و دیگران به آن وابستگی اقتصادی بیشتری داشته باشند، موقعیت آن در قالب معادلات نقل در نظام بین الملل نیز بهتر است و این مساله، از آن یک بازیگر قوی می‌سازد. این در حالی است که احتمالا این تعریف از قوت، در قرون ۱۸ یا ۱۹ میلادی، چندان معتبر نبوده است.

از این رو، این که بدانیم جهان به چه سمتی حرکت می‌کند و روال تغیرات آتی در قالب آن چطور است، موضوعی مهم برداشت می‌شود که هم نخبگان و هم دولتمردان در ایران بایستی نگاهی جدی و عمیق به آن داشته باشند. در این راستا، در سال‌های تازه، طیف قابل توجهی از تحلیلگران به این مساله اشاره داشته اند که با دقت به تغیرات جدی و گسترده‌ای که هوش مصنوعی در زندگی بشر تشکیل کرده، این فناوری از سهم بالایی در شکل‌دهی به معادلات قوت در آینده جهان برخوردار است. موضوعی که مخصوصا با دقت به مطرح تهدیدات امنیتی در عرصه فناوری‌های ارتباطی و عمل های تروریستی تازه اسرائیل علیه لبنان در رابطه با انفجار پیجر‌ها و دیگر وسایل ارتباطی، ابعاد جدی تری را نیز به خود می‌گیرد.

اکنون نمود‌های گوناگون فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی در زندگی ما قابل مشاهده است و یقیناً که تحلیل‌های مختلفی در رابطه کاربست فناوری‌های هوش مصنوعی در عرصه‌های نظامی و امنیتی و این چنین اقتصادی و اجتماعی نیز به گوش می‌رسد. اهمیت این مساله تا بدانجاست که قوت‌های غربی، به نحوی اختصاصی معطوف به این مساله می باشند و با نهایت محرمانگی تلاش در پیشرفت در این حوزه دارند. از این رو، مدتی قبل می بود که مقام معظم رهبری نیز بر اهمیت پیشرفت سرزمین در حوزه فناروی‌های مدرن و هوش مصنوعی اصرار کردند و به نوعی این مساله را مورد اشاره قرار دادند که در این رابطه هم سرزمین باید به سمت قوت‌سازی حرکت کند.

در این راستا، در تیرماه سال جاری نیز ناظر افتتاح مرکز ملی هوش مصنوعیِ ایران بوده ایم. از این رو، این سوال نقل می‌شود که چرا قوی شدن ایران در عرصه مذکور یک الزام راهبردی برای کشورمان است. به نظر می‌رسد در این رابطه دقت به ۳ مسئله مهم است.

۱: جلوگیری از استعمار دِیتای سرزمین

هنگامی روال تغیرات آتی و معادلات قوت در عرصه نظام بین الملل به سمت گسترش دامنه اثرگذاری فناوری‌های هوش مصنوعی است، این که ما در این رابطه انفعال داشته باشیم، به هیچ گفتن درست نیست. به گفتن مثال، ما اکنون ناظر اوج‌گیری شبکه‌های اجتماعی در جهان هستیم و یقیناً که تعداد بسیاری از روال‌های ارتباطی دنیا نیز در حال تحول می باشند. حال این که در این فضا ایران در مقام یک مصرف کننده صِرف ظاهر شود، هیچ بروندادی الا استعمار دِیتا و داده‌های عمومی در سرزمین را تشکیل نمی‌کند.

موضوعی که عرصه‌های قابل دقت و گسترده‌ای از سواستفاده اطلاعات مردم از سوی طرف‌های خارجی را فراهم می‌کند. اهمیت این مساله از جایی اشکار می‌شود که بدانیم مطالعه روال‌های اجتماعی در ایران، مدام یکی از حوزه‌های دلنشین برای جریان‌های رقیب و دشمن با کشورمان بوده است. از این منظر، قوت گیری سرزمین در حوزه فناوری‌های هوش مصنوعی و فراهم سازی زمان‌های مشابه با مقتضیات روز جهان برای مردم ایران با منفعت گیری از زیرساخت‌های بومی، می‌تواند تا حد بسیاری جلوی این قبیل سواستفاده‌ها را بگیرد و در عین حال، خود در عرصه بین المللی به یک از نمود‌های عینی قوت ایران تبدیل شود. کافی است دقت داشته باشیم که شمار قابل توجهی از سرزمین‌های جهان عملا در حال حرکت به سمت این مسیر می باشند.

۲: دچار نشدن به چالش “تاخر تاریخی” در مساله حکمرانی

مسئله فرد دیگر که الزام قوی شدن هر چه زیاد تر سرزمین در عرصه هوش مصنوعی را به یک الزام تبدیل می‌کند، این است که ما نباید در عرصه حکمرانی، با تاخر تاریخی رو به رو شویم. به گفتن ساده تر، ما نباید از روال تغیرات و پیشرفت‌های روز دنیا عقب بمانیم و سپس به نحوی سریع و آشفته به جستوجو هماهنگ کردن خود با حقیقت‌های تازه جهان باشیم.

این همان مشکلی است که جریان حکمرانی در ایران در حوزه‌های گوناگون به نحوی جدی با آن دست به گریبان است و متاسفانه در عرصه‌هایی نظیر آموزش و پروش، چالش‌های جدی را برای کشورمان به وجود اورده است. از این رو، قوی شدن ایران در حوزه هوش مصنوعی، به نوعی یک الزام برای سرزمین از این منظر است که از همین اکنون برای نیاز‌های آتی مردم ایران برنامه ریزی می‌شود. تردیدی نیست که تصمیم گیری‌های سریع و عدم آماده‌بودن زیرساخت‌های حیاتی برای سرزمین، می‌توانند در آینده خسارت‌های جدی را برای ایران تشکیل کنند و حتی چالش‌های امنیتی را برای سرزمین رقم بزنند.

۳: مساله هرم جمعیتی در ایران

با دقت به آمار‌های مختلفی که در رابطه هرم جمعیتی در ایران اراعه می‌شود، قسمت قابل توجهی از جمعیت این سرزمین را جوانان راه اندازی خواهند داد. بدون تردید این طیف جمعیتی، قرابت نزدیکی را با فناوری‌های روز دنیا دارند و این حوزه برای آن‌ها دلنشین است. از این رو، جریان حکمرانی در ایران راهی جز این ندارد که مشابه با این حقیقت جمعیتی خود، برنامه ریزی‌هایی را برای آینده انجام دهد و درصدد از بین بردن نیاز‌های طیف‌های خاص باشد.

همانقدر که ما می‌توانیم به این عرصه به چشم زمان بنگریم، باید دقت داشت باشیم که دشمنان و رقبای ایران به آن به چشم مطرح تهدید‌های معتبر علیه کشورمان می‌نگرند. این که کدام سناریو محقق شود تا حد بسیاری به جنس کنشگری ایران بستگی دارد.

در این چهارچوب، پیشرفت در حوزه فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی، جدای از این که در قالب رقابت‌های راهبردی ایران در آینده جهان با دیگر قطب‌های قوت معنی می‌یابد، در عین حال، تا حد بسیاری معطوف به تامین نیاز‌های روزافزون جمعیت جوان سرزمین در عرصه مقتضیات و چهارچوب‌های دلنشین جهان فناوری نیز است. مسائلی که اگر نگاهی مثبیت و فعال به آن‌ها داشته باشیم می‌توانند برای ایران قوت‌ساز باشند با این حال، انفعال در رابطه با آن‌ها برای این سرزمین چالش‌زا خواهند می بود و حتی می‌تواند خسارت‌های جدی را برای ایران به جستوجو داشته باشند.