در حالی که این ابزارها می‌توانند نقش مهمی در افت حس تنهایی افراد سالمند ایفا کنند، اما منفعت گیری‌ بی‌رویه از آن‌ها امکان پذیر به خستگی ذهنی، افت تمرکز، اضطراب و حتی اختلال در کیفیت خواب منجر شود.

ماهان منصوری، متخصص حرکات اصلاحی و مشاور مطرح‌های ورزش سالمندان در یادداشتی اصرار کرده که منفعت گیری افراطی از فضای مجازی می‌تواند حس طردشدگی، انزوا و حتی افسردگی را در افراد سالمند افزایش دهد. این یادداشت را بخوانید.

«مفهوم “دیتاکس دیجیتال” یا همان پرهیز موقت و آگاهانه از وسایل دیجیتال، در سال‌های تازه مورد دقت پژوهشگران سلامت روان و علوم اعصاب قرار گرفته است. مطالعه‌ای تازه در سال ۲۰۲۳ نشان داد که تنها ۳ روز فاصله گرفتن از تلفن همراه و وسایل دیجیتال می‌تواند علتبهبود کارکرد شناختی، افت اضطراب، و برگشت حس اسایش ذهنی در سالمندان شود. این وقفه‌های مختصر می‌تواند همانند یک «ری‌استارت» برای مغز عمل کند و آن را برای پردازش بهتر اطلاعات و تصمیم‌گیری‌های روزمره آماده سازد.

پژوهش‌ها نشان خواهند داد که برنامه‌ریزی منظم برای فاصله گرفتن از صفحه‌نمایش‌ها، به‌اختصاصی در سالمندانی که به شکل روزانه از رسانه‌های دیجیتال منفعت گیری می‌کنند، علتبهبود خواب، خُلق بهتر و افت سطح استرس می‌شود. در این بین، جانشین‌هایی همانند پیاده‌روی در طبیعت، او گفت‌وگوهای خانوادگی یا انجام فعالیت‌های هنری می‌توانند در مسیر دیتاکس زیاد مؤثر باشند. اجرای کمپین‌ها و کارگاه‌های آگاهی‌قسمت درمورد مزایا دیتاکس دیجیتال به‌اختصاصی در مراکز سالمندان می‌تواند گامی موثر در جهت ترقی سلامت روانی و ذهنی این گروه باشد.

فضای مجازی به‌گفتن پلی ارتباطی در زندگی سالمندان نقش مهمی ایفا کرده است. به‌اختصاصی در شرایط پاندمی کووید۱۹. اما با افزایش وابستگی به این فضا، نگرانی‌هایی درمورد تأثیرات منفی آن بر سلامت اجتماعی و روانی سالمندان به وجود آمده است. یکی از با اهمیت ترین این پیامدها، توانایی‌ انزوای اجتماعی است.

مطالعات نشان داده که منفعت گیری افراطی از فضای مجازی می‌تواند جانشین تعامل های واقعی شده و تبدیل افت روابط چهره‌به‌چهره، حس طردشدگی و حتی افسردگی شود. سالمندانی که زمان بسیاری را صرف شبکه‌های اجتماعی یا محتوای دیجیتال می‌کنند، امکان پذیر با افت تماس‌های واقعی، حس بی‌ارتباطی عمیق‌تری را توانایی کنند. این نوع “انزوای نهان” ابتدا قابل تشخیص نیست، اما به مرور تأثیرات روانی آن نمایان می‌شود.

پژوهش‌ها حاکی از آن‌ است که افت زمان منفعت گیری از فضای مجازی به‌اختصاصی اگر با جانشین‌هایی همانند شرکت در فعالیت‌های گروهی، ورزش سبک، یا تعامل های خانوادگی همراه شود، می‌تواند از شدت این انزوا بکاهد و حس تعلق اجتماعی را بازگرداند. طراحی کارگاه‌های آموزشی برای سالمندان با مقصد آگاهی‌بخشی در رابطه مصرف متعادل فناوری، یکی از قدم‌های الزامی برای پیشگیری از انزوای تکنولوژیک است.

با فهمیدن دقیق‌تری از مرز بین ربط واقعی و دیجیتال، می‌توان به سالمندان پشتیبانی کرد تا از مزایای فناوری منفعت ببرند، بدون آن‌که در دام انزوای ناشی از منفعت گیری‌ بی‌رویه از آن دچار شوند.»