این رژیم با ترکیب چند گروه غذایی موثر، تأثیری شبیه برخی از داروهای استاتین دارد و برای تعداد بسیاری از افراد سودمند است. تحقیقات طویل مدت، از جمله مطالعه دانشگاه هاروارد، برتری این الگو را نسبت به تعداد بسیاری از رژیم‌های رایج قبول کرده است.

رژیم پورتفولیو و اهمیت آن در افت کلسترول

قضیه افزایش کلسترول، به‌اختصاصی در کشورهای صنعتی، سال‌ها است که تبدیل به یک چالش سلامت عمومی شده است. تجمع چربی در دیواره رگ‌ها گردش خون را مختل می‌کند و عرصه مشکلاتی همانند سکته قلبی، سکته مغزی و حتی برخی اختلالات شناختی را فراهم می‌آورد. با وجود این که میلیون‌ها نفر از داروهای استاتین برای افت کلسترول منفعت گیری می‌کنند، بخشی از بیماران بعد از سال‌ها به سطح مطلوب نمی‌رسند یا دچار عوارض جانبی خواهد شد. همین نوشته علتشد گروهی از پژوهشگران کانادایی و آمریکایی به جستوجو راه‌حلی غذایی و پایدار باشند.

یکی از مهم‌ترین چهره‌های این حوزه دیوید جنکینز، استاد علوم تغذیه دانشگاه تورنتو، است. او می‌گوید: «تعداد بسیاری از افراد به افت شدید کلسترول نیاز ندارند و یک افت ملایم اما پایدار، همانند افت حاصل از رژیم پورتفولیو، برایشان کافی است.» همین نگاه، پایه‌گذار رژیمی شد که اکنون به گفتن یکی از مؤثرترین راه حلهای غیردارویی برای بهبود سلامت قلب شناخته می‌شود.

ساختار رژیم پورتفولیو

با اهمیت ترین عنصر رژیم پورتفولیو فیبر چسبنده (فیبر ویسکوز) است. این نوع فیبر در مواد غذایی چون جو دوسر، لوبیا، عدس، بادمجان، سیب، مرکبات، بذر کتان و چیا وجود دارد. فیبرهای محلول در دستگاه گوارش تبدیل به ماده‌ای ژل‌همانند خواهد شد. همین ژل به کلسترول و اسیدهای صفراوی متصل شده و مانع جذب مجدد آن‌ها در خون خواهد شد.

نتیجه این فرآیند زیاد مهم است؛ کبد برای تشکیل صفرا ناچار می‌شود کلسترول بیشتری از جریان خون برداشت کند و این روال به افت طبیعی LDL پشتیبانی می‌کند. دیوید جنکینز در توصیف این تاثییر می‌گوید: «هنگامی فیبرهای محلول جذب کلسترول را مختل می‌کنند، بدن عملاً ناچار به پاکسازی خون از LDL می‌شود.»

پروتئین‌های گیاهی و چربی‌های سالم

دومین قسمت مهم رژیم، مصرف پروتئین‌های گیاهی است. منابعی همانند توفو، تمپه، مغزها، دانه‌ها و حبوبات علاوه بر دارا بودن اسیدهای چرب سالم، مقدار زیاد مقداری چربی اشباع دارند. همین ویژگی به افت تشکیل کلسترول در کبد پشتیبانی می‌کند.

چربی‌های غیراشباع، به اختصاصی چربی‌های تک‌غیراشباع که در روغن زیتون فرابِکر وجود دارند، نقش مهمی در جایگزینی چربی‌های اشباع ایفا می‌کنند. مطالعات متعدد، از جمله پژوهش بزرگی در اسپانیا که در سال ۲۰۱۳ انتشار شده، نشان خواهند داد مصرف روغن زیتون و مغزها در کنار رژیم مدیترانه‌ای خطر بیماری‌های قلبی را افت می‌دهد.

جنکینز پافشاری می‌کند: «هنگامی چربی‌های اشباع را با چربی‌های گیاهی جانشین می‌کنید، کبد مقدار زیاد کمتری کلسترول تشکیل می‌کند.»

فیتوسترول‌ها ؛ نگهبانان سد جذب کلسترول

عنصر مهم دیگر در این رژیم استرول‌های گیاهی می باشند؛ ترکیباتی طبیعی که ساختاری همانند کلسترول دارند. این شباهت ساختاری علتمی‌شود استرول‌ها در مسیر جذب، جای کلسترول را بگیرند و جذب آن را افت دهند. استرول‌ها در مغزها، نخودفرنگی، روغن کانولا و برخی مواد غذایی غنی‌سازی‌شده وجود دارند.

منفعت گیری از این مواد به علت کارکرد مکمل در کنار فیبر و پروتئین گیاهی علتمی‌شود رژیم پورتفولیو تأثیری چندوجهی داشته باشد. دل استنفورد، کارشناس ارشد تغذیه در بنیاد قلب بریتانیا، می‌گوید: «ترکیب این مواد با هم علتکاهش چشمگیری در کلسترول می‌شود؛ چیزی که به ندرت با یک گروه غذایی واحد به آن دست می‌یابیم.»

پشتوانه علمی و شواهد بالینی

چند دهه بعد از معارفه این رژیم، مطالعات بزرگ و معتبری تاثییر آن را قبول کرده‌اند. با اهمیت ترین آن‌ها پژوهش ۳۰ ساله دانشگاه هاروارد است که الگوی غذایی نزدیک به ۲۱۰ هزار متخصص سلامت را بازدید کرد. یافته‌ها نشان داد افرادی که بیشترین انطباق را با رژیم پورتفولیو داشتند،  ۱۴ درصد خطر بیماری‌های قلبی کمتر  نسبت به دیگر گروه‌ها داشتند.

مطالعات مختصر‌زمان‌تر نیز زیاد امیدوارکننده می باشند. آزمایش‌های بالینی نشان خواهند داد که این رژیم می‌تواند  طی یک ماه مقدار LDL را تا ۳۵ درصد افت دهد ؛ عددی که تقریباً معادل تاثییر برخی استاتین‌ها است. یقیناً این به معنی کنار گذاشتن دارو نیست. استنفورد در این عرصه هشدار می‌دهد: «افرادی که بیماری قلبی دارند طبق معمولً به سطح زیاد پایین‌تری از کلسترول نیاز دارند و مصرف استاتین برای آن‌ها الزامی است.»

مزایای جانبی رژیم پورتفولیو؛ فراتر از سلامت قلب

مزایا رژیم پورتفولیو فقط به افت کلسترول محدود نمی‌شود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ در کانادا مشخص می کند زنانی که بعد از دوران پساقاعدگی از این رژیم پیروی می‌کنند،  ۳۱ درصد کمتر در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار می‌گیرند . افزایش مصرف فیبر و افت چربی‌های اشباع، عامل مهم این تاثییر دانسته می‌شود.

این چنین، تعداد بسیاری از متخصصان تغذیه مشاهده کرده‌اند که پیروی از این رژیم می‌تواند به افت وزن پشتیبانی کند، هرچند مقصد مهم رژیم افت وزن نیست. فیبرها حس سیری طویل‌تری تشکیل می‌کنند و همین عامل مصرف کالری را افت می‌دهد. ریه‌نون لمبرت، متخصص تغذیه، می‌گوید: «فردی که مصرف غذاهای پرفیبر را افزایش می‌دهد، زیاد تر بدون برنامه‌ریزی خاصی، اشتهایش بهتر تنظیم می‌شود.»

برنامه روزانه پیشنهادی در رژیم پورتفولیو

برای این که اجرای عملی این رژیم روشن باشد، یک نمونه برنامه روزانه به شکل زیر نظر می‌شود:

• صبحانه:  فرنی با شیر سویا، همراه توت‌ها و یک مشت کوچک از مغزها.
• ناهار:  سالاد حاوی نخود، سبزی‌های برگ‌دار، آووکادو و دانه آفتابگردان با مقداری روغن زیتون. یا یک نان سبوس‌دار با حمص، نخود، سبزیجات کبابی و سالاد.
• شام:  سبزیجات تفت‌داده‌شده، توفو و بروکلی همراه برنج.
• بین‌وعده یا دسر:  ماست غنی‌شده با استرول گیاهی همراه میوه و مغزها.

لمبرت درمورد انعطاف‌پذیری این رژیم می‌گوید: «رژیم پورتفولیو بر گروه‌های غذایی تمرکز دارد، نه بر یک فهرست محدود. به همین علت برای سلیقه‌ها و فرهنگ‌های گوناگون قابل تنظیم است.»

قوت یک رویکرد تغذیه‌ای موثر

رژیم پورتفولیو با تکیه بر ترکیب هوشمندانه فیبرهای محلول، پروتئین‌های گیاهی، چربی‌های سالم و فیتوسترول‌ها، یکی از معتبرترین الگوهای غذایی برای افت کلسترول محسوب می‌شود. پشتوانه علمی گسترده، انعطاف‌پذیری بالا و تأثیر قوی این رژیم علتشده است که تعداد بسیاری از متخصصان آن را ابزاری کارآمد برای نگه داری سلامت قلب بدانند. با این حال، افرادی که دارو مصرف می‌کنند باید مطابق نظر پزشک عمل کرده و رژیم را جانشین دارو نکنند.