در پی تصویب قوانین تازه مرتبط با اصلاحات صندوق‌های بازنشستگی و حمایتاز جمعیت، شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی دستخوش تغییرات مهمی شده است. این گزارش به بازدید جزئیات این قوانین، به‌اختصاصی شرایط بازنشستگی زودهنگام مادران و تغییرات کلی سن و سابقه مورد نیاز برای بازنشستگی عادی می‌پردازد.

مقصد مهم این اصلاحات، ضمانت پایداری مالی صندوق‌های بازنشستگی در روبه رو با افزایش امید به زندگی و چالش‌های جمعیتی سرزمین است، اما در عین حال، تلاش شده تا با حمایتاز خانواده و فرزندآوری، مسیرهایی برای خروج زودهنگام برخی گروه‌ها، به‌اختصاصی مادران، فراهم شود.

این تغییرات نه تنها بر نحوه محاسبه مستمری و سن بازنشستگی تأثیر می‌گذارد، بلکه مفاهیم جدیدی همانند تخفیف سنی برای مادران را داخل ادبیات تامین اجتماعی کرده است. برای فهمیدن کامل این تغیرات، ملزوم است جزئیات هر قسمت به‌دقت مورد بازدید قرار گیرد.

شرایط بازنشستگی سریعتر از موعد مادران

یکی از برجسته‌ترین تغییرات در قوانین تازه، تسهیل شرایط بازنشستگی برای مادران شاغل است که با مقصد حمایتاز خانواده و تشویق به فرزندآوری صورت گرفته است. امیرحسین بانکی‌پور، رئیس کمیته جمعیت، زنان و خانواده کمیسیون فرهنگی مجلس، جزئیات این ماده قانونی (بند ت ماده ۱۷ قانون حمایتاز خانواده و جوانی جمعیت) را تشریح کرده است. این تسهیلات به‌طور مستقیم بر افت سن بازنشستگی مادران شاغل تأثیر می‌گذارد.

افت سن بازنشستگی مادران در قانون فرزندآوری

این قانون، پاداش تشویقی برای مادرانی که بعد از تصویب و ابلاغ این قانون عمل به فرزندآوری کرده‌اند، در نظر گرفته است:

تخفیف سنی برای هر فرزند: مادران شاغلی که از آبان سال ۱۴۰۰ به سپس صاحب فرزند شوند، به ازای هر فرزند، یک سال از سن بازنشستگی آن‌ها کسر می‌شود. این تخفیف به‌صورت مستقیم اعمال شده و در محاسبه سن نهایی بازنشستگی لحاظ می‌گردد.

تخفیف اختصاصی برای فرزند سوم به سپس: برای تشویق زیاد تر به فرزندآوری زیاد تر، برای فرزند سوم به سپس، این مقدار به یک سال و نیم (۱.۵ سال) افزایش می‌یابد.

شروط ملزوم برای بازنشستگی سریعتر از موعد

منفعت گیری از این تسهیلات مشروط به مراعات دو شرط اساسی و مکمل است که بدون تحقق هر دو، امکان بازنشستگی سریعتر فراهم نخواهد می بود:

حداقل سابقه خدمت: مادران باید حداقل ۲۰ سال از سابقه خدمت خود را نزد سازمان تامین اجتماعی (یا صندوق‌های مرتبط) تکمیل کرده باشند. این شرط ضمانت می‌کند که مادران پیش از رسیدن به حداقل سابقه ملزوم، از این مزیت منفعت‌مند نشوند.

حداقل سن نهایی بعد از اعمال تخفیف: این قانون سقف سنی را برای خروج از کار تعیین کرده است تا از بازنشستگی در سنین زیاد پایین جلوگیری شود. حداقل سن مادر برای بازنشستگی بعد از اعمال تخفیفات سنی فرزندان، نباید از موارد زیر کمتر باشد:

فرزند سوم به سپس: حداقل سن نهایی قابل قبول ۴۰ سال است.

فرزند دوم: حداقل سن نهایی قابل قبول ۴۱ سال است.

فرزند اول: حداقل سن نهایی قابل قبول ۴۲ سال است.

توضیح مهم در خصوص بازنشستگی زیر ۴۰ سالگی

بر پایه این قوانین، بازنشستگی زیر ۴۰ سالگی مقدور نیست. مادران باید همزمان شرایط ملزوم (حداقل ۲۰ سال سابقه) و این چنین حداقل سن ۴۰ تا ۴۲ سال (بسته به تعداد فرزندان) را بعد از اعمال تخفیف‌ها دارا باشند تا بتوانند از این امتیاز منفعت گیری کنند.

مثال محاسباتی: مادری با دو فرزند که در سن ۵۵ سالگی به سن بازنشستگی عادی می‌رسیده است، در صورت داشتن حداقل ۲۰ سال سابقه:

فرزند اول: ۱ سال تخفیف (سن بازنشستگی: ۵۴ سال)

فرزند دوم: ۱ سال تخفیف (سن بازنشستگی: ۵۳ سال) او می‌تواند در سن ۵۳ سالگی بازنشسته شود. اما اگر مادر سه فرزند داشته باشد، با احتساب ۱.۵ سال تخفیف برای فرزند سوم، سن بازنشستگی او به (۵۵ – ۱ – ۱ – ۱.۵ = ۵۱.۵) سال افت می‌یابد. در این مثال، شرط حداقل سن (که در اینجا بالاتر از ۴۰ سال است) محقق شده است.

قانون تازه بازنشستگی تامین اجتماعی

علاوه بر تسهیلات خاص مادران، تغییرات کلی در شرایط بازنشستگی عمومی نیز اعمال شده است که مقصد آن افزایش سن ورود به دوره بازنشستگی و افزایش سنوات مورد نیاز برای دریافت مستمری است. این بخشنامه در اسفند ۱۴۰۳ (مارس ۲۰۲۵) ابلاغ گردید و تأثیر مستقیم بر افراد فاقد شرایط استثنایی دارد.

تغییرات مهم در شرایط عمومی بازنشستگی

سن بازنشستگی مردان: سن بازنشستگی از ۶۰ سال به ۶۲ سال افزایش یافته است. این افزایش کم کم اعمال خواهد شد یا امکان پذیر برای ورودی‌های تازه اعمال شود.

سابقه مورد نیاز مردان: حداقل سابقه ملزوم برای بازنشستگی از ۳۰ سال به ۳۵ سال تحول کرده است. این افزایش، طول دوره پرداخت حق بیمه را طویل‌تر می‌کند.

سن بازنشستگی زنان: حداقل سن بازنشستگی برای زنان، با فکر داشتن سابقه کافی، ۵۵ سال با حداقل ۲۰ سال سابقه تعیین شده است. ( یقیناً این مورد با استثنائات مشاغل سخت و مادران در تلاقی است).

استثنائات مهم: قانون تازه بر چه افرادی اعمال نمی‌شود؟

یکی از با اهمیت ترین نکات در اجرای قوانین تازه، شناسایی گروه‌هایی است که از شمول این تغییرات مستثنی می باشند تا حقوق مکتسبه آن‌ها نگه داری شود:

بیمه‌گزارانی که بیشتر از ۲۸ سال سابقه دارند: این گروه از بیمه‌شدگان از شمول قانون تازه بازنشستگی مستثنی می باشند. این بدان معناست که شرایط بازنشستگی آن‌ها (سن و سابقه) بر پایه قوانین پیش از ابلاغ قانون تازه محاسبه و اعمال خواهد شد و قانون تازه اثری بر شرایط بازنشستگی آن‌ها نخواهد داشت. این استثناء برای نگه داری حقوق افرادی که سال‌های بسیاری در سیستم بیمه‌ای بوده‌اند، حیاتی است.

سن بازنشستگی تامین اجتماعی ۱۴۰۴ بر پایه سابقه پرداخت حق بیمه

مقصد از این تغییرات، تشکیل اعتدال در صندوق‌های بازنشستگی و ضمانت پایداری آن‌ها در طویل مدت است. در این قسمت، خلاصه‌ای از شرایط سنی و سابقه موردنیاز برای بازنشستگی در گروه‌های گوناگون بر پایه آخرین بخشنامه‌ها اراعه شده است.

جزئیات زیاد تر در خصوص بازنشستگی اسبق طویل

تامین اجتماعی برای افرادی که سابقه بیشتری دارند، تسهیلاتی را در نظر گرفته است که این کار رابطه معکوسی با سن بازنشستگی تشکیل می‌کند:

۳۰ سال سابقه: در صورت احراز ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه، مردان در ۵۰ سالگی و زنان در ۴۵ سالگی می‌توانند بازنشسته شوند، مشروط بر آنکه تغییرات کلی (افزایش سن به ۶۲ سال) بر آن‌ها بار نشود یا از استثنائات منفعت‌مند شوند.

۳۵ سال سابقه: در صورتی که فرد بتواند ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه را تکمیل نماید، مطابق برخی تفسیرهای حاضر، بازنشستگی بدون هیچ‌گونه محدودیت سنی (بعد از تکمیل سابقه) مقدور است. این مورد یک مسیر بازنشستگی سابقه محور است.

گروه‌های مستثنی و بدون تحول در قوانین تازه

برخی از بیمه‌شدگان به علت ماهیت کار یا حالت خاص خود، از روال افزایش سن و سابقه کلی مستثنی شده‌اند.

۱. مشاغل سخت و زیان‌آور

تغییری در شرایط سنی و سابقه برای این گروه تشکیل نشده است. مطابق روال اسبق، بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان‌آور بر پایه اسبق زیر مقدور است:

۲۰ سال سابقه متوالی در مشاغل سخت و زیان‌آور.

یا ۲۵ سال سابقه متناوب در این مشاغل. در این شرایط، محدودیت سنی برای این افراد اعمال نمی‌شود.

۲. بازنشستگی بانوان مشمول قانون کار

شرایط بازنشستگی برای بانوان کارگر که تحت شمول قانون کار قرار دارند، با نگه داری حقوق مکتسبه خود، هم چنان بر پایه فرمول قدیمی‌تر باقی مانده است:

شرایط جاری: با ۲۰ سال سابقه و ۴۲ سال سن برای این گروه هم چنان به قوت خود باقی است.

تاثییر سابقه کار بر سن بازنشستگی (بازنشستگی زودهنگام)

سابقه کار نقش کلیدی در تعیین زمان بازنشستگی دارد، به‌اختصاصی در تلاش برای خروج زودهنگام از نیروی کار. هرچه سابقه پرداخت حق بیمه زیاد تر باشد، امکان بازنشستگی در سنین پایین‌تر (در صورت عدم شمول قوانین تازه عمومی) فراهم می‌شود.

جدول تأثیر سابقه بر سن بازنشستگی

سابقه پرداخت حق بیمهسن بازنشستگی احتمالی (مردان/زنان)ملاحظات۳۰ سال سابقهمردان: ۵۰ سال / زنان: ۴۵ سالمعمولاً مشمول قوانین قدیمی‌تر در صورت ثبت سابقه پیش از تغییرات۳۵ سال سابقهبدون محدودیت سنی قابل توجهامکان بازنشستگی فقطً بر پایه تکمیل سوابق۲۰ سال سابقهحداقل سن مورد نیاز (برای مثالً ۵۵ تا ۶۲ سال بسته به جنسیت و شغل)حداقل سابقه برای دریافت مستمری عادی

این روال مشخص می کند که اگرچه سن بازنشستگی عمومی افزایش یافته، افرادی که در جوانی داخل بازار کار شده و سابقه طویل زمان (بالای ۳۰ سال) کسب کرده‌اند، هم چنان می‌توانند در سنین پایین‌تری مستمری خود را دریافت نمایند.

پیچیدگی‌های نظام بازنشستگی تازه

تغییرات تازه در قوانین بازنشستگی تامین اجتماعی، به‌اختصاصی افزایش سن و سابقه موردنیاز برای بازنشستگی عادی (افزایش سن مردان به ۶۲ سال و سابقه به ۳۵ سال)، نمایانگر یک رویکرد سخت‌گیرانه‌تر برای مدیریت مالی صندوق‌ها است.

با این حال، این اصلاحات در عین حال مسیرهای مشخصی را برای بازنشستگی زودهنگام فراهم کرده است. شرایط اختصاصی مادران شاغل (که امکان بازنشستگی آن‌ها را تا ۴۰ سالگی با داشتن حداقل ۲۰ سابقه و تعداد فرزند کافی فراهم می‌سازد) و این چنین افراد با سابقه کار بالا (۳۵ سال سابقه بدون محدودیت سنی)، امکان منفعت‌مندی از مزایای مستمری را پیش از موعد مقرر فراهم می‌آورد.

به این علت، دستیابی به گفتن “بازنشستگی در ۴۰ سالگی” فقطً اختصاصی مادرانی است که شرایط زیاد خاص فرزندآوری و سابقه کاری را همزمان محقق سازند، و این کار یک استثناء زیاد محدود در چارچوب کلی قوانین تازه محسوب می‌شود. افراد باید با دقت کامل، حالت اسبق خود را با قوانین تازه و استثنائات وابسته تطبیق دهند.