سرنوشت ما را خصوصیات زیستی ما می‌سازد، یا خانواده و دوستانی که بین آنها بزرگ می‌شویم؟ علت اعتیاد، فقر، افسردگی یا دیگر مشکلات برخی انسان‌ها، ژنتیکشان است، یا محیطی که در آن زندگی می‌کنند؟ ۱۵۰ سال است که جدال «طبیعت یا پرورش» در علوم انسانی جاری است. بعضی اوقات به نظر می‌آید که یکی از طرفین در حال پیروزی است، برای مثالً هنگامی که پروژۀ ژنوم انسان اغاز شده می بود، طبیعت می‌خواست پرورش را کنار بزند و زیاد‌ها امیدوار بودند که به زودی، ژن مربوط به همه‌چیز، از عشق تا چاقی، کشف خواهد شد. اما هر بار اشکار می‌شود ماجرا پیچیده‌تر است.

در سال‌های تازه شاخۀ مطالعاتی جدیدی تلاش کرده است تا نحوۀ نگاه ما به سوال «طبیعت یا پرورش» را از مبنا تحول دهد. حوزۀ تحقیقاتی «ژنتیک اجتماعی» می‌گوید: ژن‌ها فقطً درون بدن ما نیستند که تعیین کنند که چه فردی شویم؛ بلکه تا حدی بر محیط‌هایی که در جست‌وجویشان هستیم یا تشکیل می‌کنیم نیز تأثیر می‌گذارند.

برای مثال، کودکی را فکر کنید که با ژن موسوم به «ژن دوندگان شدت» متولد می‌شود. یعنی این کودک دارای استعدادی ذاتی برای سریع دویدن است. به گمان زیادً در مدرسه در بازی‌های سرعتی، سرآمد می‌شود. امکان پذیر معلمان یا والدینش او را تشویق کنند که به تیم‌های ورزشی بپیوندند و ورزش را جدی بگیرد. این مسیر در نهایت می‌تواند به تبدیل‌شدن او به دونده‌ای حرفه‌ای منتهی شود. اکنون برگردیم و به آنچه پشت سر گذاشته‌ایم نگاه کنیم: ساختار ژنتیکی این کودک و محیطی که در آن بزرگ شده است، چرخۀ بازخوردی قوی و دائمی برای او ساخته‌اند که یکی فرد دیگر را تحکیم کرده و به جلو رانده است.

دالتون کانلی، جامعه‌شناس برجستۀ آمریکایی که یکی از پیشروان مطالعات در زمینۀ ژنتیک اجتماعی است، می‌گوید: قضیه فراتر از این است که بگوییم هم ژن‌ها مهم‌اند، هم محیط. این دو منبع با چنان روشهای پیچیده‌ای در هم تنیده‌اند که احتمالا بهتر باشد بگوییم اصلاً دو چیز قابل تفکیک نیستند.

تحقیقات دربارۀ «چرخۀ بازخورد ژنتیک و محیط» حقایق شگفت‌انگیزی را دربارۀ زندگی ما روشن می‌کند. ما زمان‌ها است می‌دانیم ناکامی‌های سنگین در زندگی -همانند بیکارشدن یا طلاق- می‌تواند علتافسردگی شود. اما ژنتیک اجتماعی سویۀ دیگر این حقیقت را نشانمان می‌دهد: افرادی که ژن‌های مربوط به افسردگی در آنها فعال است، زیاد تر گمان دارد که در زندگی با ناکامی‌های سنگین مواجه شوند. اما قضیه فقط به خود ما هم محدود نمی‌شود، چون به شکل شگفت‌انگیزی، محیط اطرافِ ما تا حدی از ژن‌های اطرافیانمان راه اندازی شده است.

تحقیقات کانلی مشخص می کند که ژن‌های همسر شما تقریباً به اندازۀ یک‌سوم ژن‌های خودتان بر گمان ابتلای شما به افسردگی تأثیر دارند. یا پژوهش فرد دیگر از او، حکایت از آن دارد که در یک دبیرستان وجود چند دانش‌آموز با زمینۀ ژنتیکیِ سیگارکشیدن می‌تواند مقدار مصرف سیگار را در کل آن پایۀ تحصیلی افزایش دهد.

تحقیقات در زمینۀ ژنتیک اجتماعی تا این مدت در ابتدای راه خود قرار دارند، و تعداد بسیاری از اطلاعاتی که از آنها به دست می‌آید، امکان پذیر سردرگم‌کننده به نظر برسد یا مورد سوءاستفاده قرار بگیرد. برای مثالً فکر کنید شرکت‌های بیمه بخواهند با منفعت گیری از نقشۀ ژنتیکی افراد مقدار توانایی آنها در ابتلا به بیماری را تخمین بزنند، یا مدرسه‌های خاص بخواهند علاوه بر آزمون درسی، از متقاضیان آزمون ژنتیک هم بگیرد. کانلی می‌گوید این علم می‌تواند «زمان تحول مسیر ژنتیکی» را برای ما فراهم کند. این زمان گرانبهاست، اما باید با احتیاط زیاد از آن منفعت گیری کرد.