از تیک‌تاک گرفته تا ریلز اینستاگرام و یوتیوب‌شورتز، ویدئوهای مختصر اکنون قسمت جدایی‌ناپذیر تقریبا هر پلتفرم آنلاین شده‌اند. اما پژوهش‌ها به‌طور فزاینده‌ای نشان خواهند داد که مصرف زیاد این نوع محتوا با مشکلات تمرکز و ضعف در کنترل تکانه مرتبط است.

این یافته‌ها، هرچند اولیه، بازتاب نگرانی‌های گسترده درمورد چیزی است که در اینترنت «فسیل شدن مغزی» (brain rot) نام گرفته؛ اصطلاحی که انتشارات دانشگاه آکسفورد آن را «کم شدن حالت ذهنی یا شناختی فرد» تعریف و حتی آن را به‌گفتن «واژه سال ۲۰۲۴» انتخاب کرده می بود.

مطابق یک مرور سیستماتیک در سپتامبر، که ۷۱ مطالعه و نزدیک به ۱۰۰ هزار شرکت‌کننده را بازدید کرده، مصرف زیاد ویدئوهای مختصر با افت توانمندیهای شناختی، به‌اختصاصی دقت و مهار تکانه، مرتبط بوده است. این نتیجه بر پایه آزمون‌های رفتاری و داده‌های خوداظهاری به دست آمده.

این بازدید این چنین بین مصرف زیاد ویدئوهای مختصر و افزایش افسردگی، اضطراب، استرس و حس تنهایی ربط یافته است.

در مقاله‌ای دیگر در اکتبر، که ۱۴ مطالعه را خلاصه می‌کرد، ربط شبیهی بین مصرف زیاد و افت تمرکز و این چنین کارکرد ضعیف‌تر تحصیلی گزارش شد.

اما آیا این به معنی قطعیت خطر است؟

برخی پژوهشگران هشدار خواهند داد که عکس طویل مدت تا این مدت قابل‌قضاوت نیست.

جیمز جکسون، متخصص عصب‌روان‌شناسی در دانشگاه وندربیلت، می‌گوید در تاریخ همیشه موج‌هایی از نگرانی نسبت به فناوری‌های نو وجود داشته است؛ از بازی‌های ویدیویی گرفته تا کنسرت‌های الویس پریسلی. با این حال وی اصرار می‌کند که نباید شتاب‌زده قضاوت کرد، اگرچه نگرانی‌ها را هم بی‌مبنا نمی‌داند: «این فکر که تنها آدم‌های غرغرو دلواپس این مسائل‌اند، ساده‌انگارانه است.»

او می‌گوید شواهد جاری مشخص می کند مصرف زیاد ویدئوهای مختصر می‌تواند اثرات زیان اور بر مغز داشته باشد، اما باید بدانیم این اثرات دقیقا چطور تشکیل خواهد شد، چه افرادی صدمه‌پذیرترند و آیا تغییرات برگشت‌پذیر می باشند یا نه.

در آمریکا تشخیص اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی) رو به افزایش است. مطابق گزارش سازمان کنترل بیماری‌ها در آمریکا در سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۱ نفر از هر ۹ کودک تشخیص اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی گرفته است.

کیت رابرت هد، دانشجوی دکترا و نویسنده مقاله اکتبر، می‌گوید برخی نشانه‌های این سندروم با اثرات مصرف زیاد ویدئوهای مختصر شباهت دارد. او می‌پرسد: «آیا امکان پذیر بخشی از تشخیص‌های تازه این اختلال در واقع نتیجه مصرف زیاد ویدئوهای مختصر باشد؟»

محققان می‌گویند تماشای ویدیوهای مختصر می‌تواند تاثیرات مخربی بر مغز داشته باشد عکس: آسوشیتد پرس

شواهد جهانی؛ از بریتانیا تا مصر

سه کارشناس به شبکه ان‌بی‌سی انها گفتند تحقیقات طویل مدت تا این مدت کم است، اما در کشورهای گوناگون، از بریتانیا تا اردن، عربستان سعودی و مصر، مطالعاتی انجام شده که ربط بین مصرف زیاد ویدئوهای مختصر و مشکلاتی همانند اختلال تمرکز، اختلال حافظه و خستگی شناختی را مشخص می کند.

اما این مطالعات رابطه علت و معلولی را ثابت نمی‌کنند و زیاد تر «مقاطع وقتی» را بازدید کرده‌اند، نه روندهای طویل مدت را.

دکتر نیدی گوپتا، فوق‌تخصص غدد کودکان و پژوهشگر اثرات زمان ‌تماشا (screen time)، می‌گوید باید به سالمندان هم دقت کرد چون آن‌ها زمان بیشتری دارند و فهمیدن کمتری از شبکه‌های اجتماعی و در نتیجه امکان پذیر در برابر این محتوا صدمه‌پذیر باشند.

او اضافه می‌کند احتمالا سال‌ها طول بکشد تا بفهمیم آیا تغییرات شناختی ناشی از این محتوا برگشت‌پذیر‌اند یا نه. وی اما دلواپس است که این نوع مصرف، شکلی تازه از اعتیاد تشکیل کرده باشد: «همانند این است که بازی‌های ویدئویی و تلویزیون را روی استروئید گذاشته باشی.»

خانم گوپتا می‌گوید: «احتمالا تا این مدت برای اظهار یک خطر قطعی جهانی سریع باشد، اما اگر ظرف ۵ تا ۱۰ سال شواهد نیرومندتری نبینیم، من شگفت‌زده می‌شوم.»

جکسون اما معتقد است ویدئوهای مختصر همیشه بد نیستند و می‌توانند زمان‌هایی برای یادگیری و ساختن جامعه آنلاین فراهم کنند؛ قضیه، اعتدال است: «اگر این محتوا فرد را از زمان‌های سالم‌تر دور کند یا او را منزوی کند، آن زمان است که مشکل تشکیل می‌شود.»