بر پایه گزارش منتشرشده در نشریه‌ی «ساینس ألِرت»، این مطالعه که بر روی بیشتر از ۱۰ هزار نفر انجام شد، نشان داد منفعت گیری از مدل‌های زبانی بزرگ (LLMs) و چت‌بات‌ها برای دستیابی به اطلاعات، نسبت به جستجوی سنتی در اینترنت، عمق یادگیری کمتری تشکیل می‌کند.

پژوهشگران دریافتند هنگامی که شرکت‌کنندگان موضوعی را از طریق خلاصه‌های هوش مصنوعی فراگرفتند، پیشنهاد‌هایی اراعه دادند که مختصر‌تر، کلی‌تر و کمتر واقع‌گرایانه می بود؛ در حالی که افرادی که خودشان از راه جستجوی مستقیم در گوگل اطلاعات را گردآوری کردند، جواب‌های دقیق‌تر و تحلیلی‌تری داشتند. خوانندگان نیز گزارش دادند مطالب تولیدشده توسط هوش مصنوعی برایشان کمتر سودمند و کاربردی بوده است، موضوعی که نشان‌دهنده افت کیفیت انتقال دانش است.

محققان مهم این پژوهش توضیح داده‌اند مشکل از آنجا ناشی می‌شود که ابزارهای هوش مصنوعی فرآیند ترکیب و خلاصه‌سازی اطلاعات را به‌شدت خودکار و بی‌چالش می‌کنند؛ در حالی که جستجو و یادگیری سنتی شامل مرور منبع های گوناگون، برسی محتوا و تلفیق نتایج است؛ فرایندی که اصطلاحاً علت “اصطکاک شناختی” می‌شود و به رشد تفکر عمیق و فهمیدن واقعی پشتیبانی می‌کند.

این یافته‌ها در آزمایش‌های متعدد و با سناریوهای گوناگون نیز قبول شده است، حتی وقتی که شرکت‌کنندگان به یک داده واحد دست یافتند اما روش یادگیری آن‌ها متفاوت می بود.

کارشناسان هشدار داده‌اند که اتکای بیشتر از حد به هوش مصنوعی برای بازیابی دانش می‌تواند تبدیل نوعی “تهی‌شدن شناختی” شود؛ چون انسان‌ها ماموریت‌ی ذخیره‌سازی و تحلیل ذهنی را به ماشین‌ها واگذار می‌کنند، امری که امکان پذیر به مرور توانایی تفکر انتقادی و نگه داری حافظه را افت دهد.

بر پایه مطالعات علوم اعصاب، افرادی که به‌طور گسترده از هوش مصنوعی در نگارش یا جستجو منفعت گیری می‌کنند، فعالیت مغزی کمتری در نواحی مرتبط با حافظه، خلاقیت و پردازش معنایی از خود نشان خواهند داد.

به حرف های پژوهشگران، آثار این فرایند می‌تواند طویل مدت و پایدار باشد، حتی بعد از توقف منفعت گیری از ابزارهای هوش مصنوعی.

در نهایت، هرچند سهولت و شدت یادگیری با پشتیبانی هوش مصنوعی غیرقابل تکذیب است، نتایج این تحقیق پافشاری می‌کند که باید از هوش مصنوعی به‌صورت هوشمندانه و موثر منفعت برد.

هوش مصنوعی برای دستیابی سریع به داده‌های خبری یا واقعی سودمند است، اما گسترش‌ی دانش عمیق و پایدار نیازمند درگیری ذهنی فعال و تلاش انسانی مستقیم است.