یک مقاله علمی که در سال ۲۰۲۰ هیدروکسی کلروکین، داروی ضد مالاریا، را به‌گفتن درمان کووید-۱۹ معارفه کرده می بود، به‌طور رسمی از آرشیو مجله بین‌المللی عوامل ضد میکروبی حذف شد.

انتشارات هلندی الزویر (Elsevier)، که صاحب این مجله است، در بیانیه‌ای خبرداد که این مقاله به علت نگرانی‌هایی درمورد مراعات اصول اخلاقی پژوهش و دقت راه حلشناسی آن، از آرشیو مجله حذف می‌شود. 

الزویر این چنین اصرار کرد که سه نفر از نویسندگان مقاله خودشان نیز نسبت به روش تحقیق و نتیجه‌گیری‌های مقاله ابراز نگرانی کرده و خواستار حذف نامشان از این مطالعه شده‌اند.

بر پایه گزارش مجله نیچر، این مقاله به‌گفتن پرارجاع‌ترین مقاله مرتبط با کووید-۱۹ است که تا بحال حذف شده و این چنین دومین مقاله پرارجاع حذف‌شده در همه عرصه‌های علمی به حساب می اید.

در مارس ۲۰۲۰، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) مجوز اضطراری برای ذخیره‌سازی، توزیع و منفعت گیری از هیدروکسی کلروکین برای درمان برخی بیماران بستری مبتلا به کووید-۱۹ صادر کرده می بود.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور زمان آمریکا، در دوران همه‌گیری کووید-۱۹ از هیدروکسی کلروکین به‌گفتن «داروی معجزه‌آسا» یاد کرد و حتی مدعی شد که به‌صورت پیشگیرانه این دارو را مصرف می‌کند.

با این حال، تحقیقاتی که اغاز سال جاری در مجله علمی Biomedicine & Pharmacotherapy انتشار شد، نشان داد افرادی که از هیدروکسی کلروکین منفعت گیری کرده‌اند، ۱۱ درصد زیاد تر گمان داشته است که بر تاثییر کووید-۱۹ جان خود را از دست بدهند.

چرا این مجله تصمیم گرفت مقاله را حذف کند؟

بازدید‌های انجام‌شده توسط تیم اخلاق نشر الزویر و انجمن بین‌المللی شیمی‌درمانی ضد میکروبی نشان داده است که مشکلات بسیاری در این مطالعه وجود دارد.

یکی از دلایل حذف این مقاله، ناتوانی مجله در تایید این نوشته می بود که بیماران شرکت‌کننده در مطالعه پیش از دریافت تاییدیه‌های اخلاقی ملزوم انتخاب شده‌اند. علاوه بر این، مسئولان مجله نتوانستند تایید کنند که اصول اعتدال علمی بین بیماران گروه آزمایش و گروه کنترل در این مطالعه مراعات شده باشد.

بر پایه این بیانیه اشکار نیست که آیا شرکت‌کنندگان در این مطالعه باید رضایت آگاهانه برای دریافت آزیترومایسین به‌گفتن بخشی از تحقیق اراعه می‌دادند یا خیر. مقاله مهم مدعی می بود که اثربخشی هیدروکسی کلروکین در درمان کووید-۱۹ در صورت منفعت گیری هم‌زمان با آزیترومایسین، که یک آنتی‌بیوتیک است، افزایش می‌یابد.

این اطلاعیه این چنین گفتن کرده است که شواهد مشخص می کند آزیترومایسین در زمان انجام این تحقیق به‌گفتن بخشی از راه حلهای استاندارد درمانی در نظر گرفته نشده است.

بعد از انتشار کردن مقاله، سه نفر از نویسندگان آن، از جمله ژوهان کورجون، والری جیورداننگو و استفان اونوره، نگرانی خود را درمورد نحوه اراعه و تفسیر نتایج نقل کرده و به مجله اظهار کرده‌اند که دیگر نمی‌خواهند نامشان در این مطالعه وجود داشته باشد.

در روبه رو، برخی دیگر از نویسندگان با تصمیم مجله برای حذف مقاله مخالفت کرده و دلایل نقل‌شده برای این عمل را زیر سوال برده‌اند.

رسوایی جهانی

بعد از حذف این مقاله انجمن داروشناسی و درمان‌شناسی فرانسه با انتشار کردن بیانیه‌ای خبرداد که این مطالعه «مثالای آشکار از تخلف علمی» بوده است. این بیانیه تخلفات مقاله را شامل دستکاری داده‌ها و سوگیری در تفسیر نتایج دانسته که با مقصد اراعه نادرست هیدروکسی کلروکین به‌گفتن داروی مؤثر شناخته شده است.

انجمن داروشناسی و درمان‌شناسی فرانسه این چنین این مقاله را «یک رسوایی جهانی» توصیف کرد و نوشت: «انتشار کردن و ترویج نتایج این مطالعه علتتجویز بیشتر از حد هیدروکسی کلروکین به میلیون‌ها بیمار شد، که نه‌تنها ریسک‌های غیرضروری برای میلیون‌ها نفر تشکیل کرد، بلکه به گمان زیاد به هزاران مرگ قابل پیشگیری نیز منجر شده باشد.»

در ادامه این بیانیه آمده است: «اصول بنیادین پزشکی در اینجا نادیده گرفته شده و این اتفاق پیامدهای فاجعه‌باری به همراه داشته است.»