حمل کالاهای خطرناک (Dangerous GoodsیاDG) یکی از پیچیده ‌ترین و حساس ‌ترین موضوعات در صنعت کشتیرانی است. کالاهای خطرناک به موادی اطلاق می‌ شود که می ‌توانند سلامت انسان، محیط زیست یا ایمنی کشتی را تهدید کنند.

 این کالاها باید تحت قوانین و استانداردهای بین ‌المللی خاصی حمل شوند تا از بروز خطرات احتمالی جلوگیری گردد. در این مقاله به بررسی مقررات و اصول حمل کالاهای خطرناک در کشتیرانی می ‌پردازیم.

تعریف کالای خطرناک

کالاهای خطرناک شامل موادی هستند که به دلیل خواص شیمیایی، فیزیکی یا بیولوژیکی خود ممکن است در پروسه حمل ‌و نقل باعث آسیب شوند. این کالاها در دسته‌بندی‌ های مختلفی مانند مواد منفجره، گازهای قابل اشتعال، مایعات و جامدات خطرناک، مواد خورنده و رادیواکتیو قرار می ‌گیرند.

دسته ‌بندی کالاهای خطرناک

سازمان ملل متحد (UN) و سازمان بین ‌المللی دریانوردی (IMO) کالای خطرناک را در ۹ کلاس اصلی دسته‌ بندی کرده ‌اند:

1. مواد منفجره شامل مواد و وسایل قابل انفجار
2. گازها شامل گازهای فشرده، مایع یا محلول، مانند گاز مایع (LPG) یا اکسیژن فشرده
3. مایعات قابل اشتعال مانند بنزین، الکل و سایر سوخت‌های مایع
4. جامدات قابل اشتعال
5. مواد اکسیدکننده و پراکسیدهای آلی مانند پراکسید هیدروژن
6. مواد سمی و عفونی شامل سموم شیمیایی و مواد بیولوژیکی خطرناک
7. مواد رادیواکتیو مانند اورانیوم و ایزوتوپ ‌های رادیواکتیو
8. مواد خورنده مانند اسیدها و بازهای قوی
9. سایر کالاهای خطرناک مانند باتری ‌های لیتیومی

مقررات بین ‌المللی برای حمل کالاهای خطرناک

کد بین ‌المللی کالاهای خطرناک دریایی (IMDG Code)

کدIMDGکه توسط سازمان بین‌ المللی دریانوردی (IMO) تدوین شده اصلی ‌ترین و مهم ترین سند قانونی برای حمل کالاهای خطرناک در کشتیرانی است. این کد شامل موارد زیر می‌شود:

• دسته ‌بندی و شناسایی کالاهای خطرناک (تعیین کلاس، شمارهUNو نحوه بسته‌بندی کالاها)
• برچسب‌گذاری و نشانه‌گذاری (الزامات استفاده از برچسب‌ های هشدار دهنده و علامت ‌گذاری مناسب روی بسته‌ ها)
• بسته‌ بندی (نوع بسته ‌بندی که باید متناسب با نوع کالا باشد تا از نشتی یا انفجار جلوگیری شود)
• مستندسازی (به همراه داشتن اسناد مرتبط با کالای خطرناک در طول حمل‌ و نقل)
• آموزش کارکنان (الزام به آموزش پرسنل در مورد نحوه مدیریت و حمل کالاهای خطرناک)

کنوانسیونSOLAS

کنوانسیونSOLASیکی از مهم ‌ترین معاهدات بین ‌المللی دریانوردی است که مقررات ایمنی برای حمل کالاهای خطرناک را شامل می ‌شود. این کنوانسیون بر اساس کدIMDGتنظیم شده و به کشورهای عضو ابلاغ می‌ کند که قوانین ملی خود را با آن همسو سازند.

مقررات ملی و منطقه‌ ای

برخی از کشورها ممکن است علاوه بر قوانین بین‌المللی مقررات خاص خود را برای حمل کالاهای خطرناک در مرزهای دریایی و بندری ‌شان اعمال کنند.

برچسب ‌گذاری و علامت‌ گذاری

یکی از الزامات مهم در حمل کالاهای خطرناک استفاده از برچسب‌ های هشدار دهنده است. این برچسب‌ ها اطلاعات مهمی درباره ماهیت خطر، کلاس کالا و دستورالعمل ‌های اضطراری در صورت بروز حادثه ارائه می‌ دهند. به‌عنوان‌مثال:

• مثلث زرد برای مواد رادیواکتیو
• شعله قرمز برای مایعات قابل اشتعال
• علامت جمجمه برای مواد سمی

اسناد مرتبط با حمل کالاهای خطرناک

برای حمل کالاهای خطرناک، مستندات خاصی لازم است که از جمله آن‌ ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• لیست کالای خطرناک (DGL)
• بارنامه (B/L)
• گواهی‌های ایمنی (مانند گواهی تست بسته ‌بندی یا گزارش تجزیه ‌و تحلیل شیمیایی)
• راهنمای اقدام اضطراری (Emergency Response Guide) حاوی دستورالعمل‌ های لازم در صورت بروز حادثه

الزامات بسته ‌بندی

بسته‌ بندی کالاهای خطرناک باید بر اساس استانداردهای مشخصی انجام شود. نکته مهم اینکه بسته‌ ها باید ضدنشتی، مقاوم به شوک و دارای برچسب‌ های مناسب باشند. بسته ‌بندی‌های مورد استفاده نیز باید توسط سازمان ‌های معتبر تایید شوند.

حمل‌ و نقل ایمن کالاهای خطرناک

برای اطمینان از حمل ‌و نقل ایمن کالاهای خطرناک است لازم است که یکسری اقدامات انجام شود. این اقدامات به شرح زیر هستند:

آموزش کارکنان

 پرسنل مرتبط با کالاهای خطرناک باید آموزش‌ های لازم درباره شناسایی، بسته ‌بندی و مدیریت این کالاها را دریافت کنند.

بازرسی کشتی و کانتینر

 اطمینان از ایمنی کشتی و شرایط کانتینر قبل از بارگیری از دیگر اقدامات مهم برای حمل کالاهای خطرناک به شمار می رود.

تهویه مناسب

 کشتی‌ ها باید مجهز به سیستم تهویه ‌ای باشند که از تجمع گازهای سمی یا قابل اشتعال جلوگیری کند.

ایجاد مناطق ایزوله

 نگهداری کالاهای خطرناک در بخش ‌های جداگانه و ایزوله‌شده کشتی از دیگر اقدامات لازم در پروسه حمل و نقل کالاهای خطرناک به شمار می رود.

استفاده از تجهیزات ایمنی

 استفاده از تجهیزات ایمنی که می تواند شامل فراهم کردن تجهیزات لازم برای مقابله با نشت، انفجار یا حوادث دیگر باشد.

چالش‌ های حمل کالاهای خطرناک

حمل کالاهای خطرناک دارای خطرات و چالش های متعددی است. برخی از مهم ترین این چالش ها عبارت است از:

• ریسک ‌های زیست ‌محیطی و امکان نشت مواد خطرناک به دریا می ‌تواند پیامدهای زیست ‌محیطی جدی به همراه داشته باشد
• احتمال انفجار یا نشت مواد خطرناک همواره وجود دارد
• عدم انطباق با استانداردها ممکن است منجر به جریمه ‌های سنگین یا توقف عملیات شود.

جمع بندی نهایی

حمل کالاهای خطرناک در کشتیرانی به طور کلی نیازمند رعایت دقیق قوانین و استانداردهای بین ‌المللی است. از شناسایی و بسته ‌بندی گرفته تا برچسب‌ گذاری و آموزش کارکنان همگی باید به‌طور کامل و دقیق انجام شوند.

رعایت این مقررات توسط شرکت های کشتیرانی از بروز حوادث ناگوار جلوگیری می ‌کند و امنیت بارهای ارسالی را در طول فرآیند حمل و نقل افزایش می دهد.

منبع مقاله کشتیرانی کارآمد سپندار پارس