«شاهزاده و گدا» نوشته مارک تواین یکی از مشهورترین رمان‌های تاریخ غرب است که داستان جابه‌جایی گدایی یک‌لاقبا و ولیعهد متمول انگلستان را روایت می‌کند. این رمان که نقد نابرابری اجتماعی و انتقاد از قضاوت دیگران بر پایه ظاهر است، به دو فرد از دو طبقه اجتماعی کاملا نزدیک با منافع متعارض این زمان را می‌دهد تا حقایق زندگی فرد دیگر را به عینه توانایی کنند. این داستان از فرط تکرار و اقتباس در مدیوم‌های مختلفی چون سینما و تئاتر و نمایشنامه رادیویی، از مرزها فراتر رفته و داستانی آشنا برای زیاد تر مردم سراسر دنیا محسوب می‌شود.

«افسانه سلطان و شبان»  ساخته داریوش فرهنگ یکی از سریال‌های موفق دهه ۱۳۶۰ خط داستانی‌ای کم‌وبیش همانند به رمان «شاهزاده و گدا» داشت. داریوش فرهنگ به همراه مهدی هاشمی فیلمنامه این کار نوشته و گویا نه از رمان «شاهزاده و گدا»، که از ذخایر ادب فارسی برای پروراندن داستان‌شان منفعت برده بودند.

خواب آشفته سلطان

سلطانی کوته‌فکر و خوش‌گذران کابوس عجیبی می‌بیند و خواب‌گزار اعظم آن را به تیرهای بلایی تعبیر می‌کند که در تاریخ معینی ‌از ماه بر سرش فرود خواهند آمد. سلطان از این نوشته وحشت می‌کند و در بستر بیماری‌ می‌افتد. وزیر اعظم، سلطان بانو و خواب‌گزار اعظم راه‌حل این مشکل را جانشین کردن شخص فرد دیگر به جای سلطان می‌دانند تا خطر بگذرد. بعد همای سعادت را رها کرده و پرنده بر شانه شبان ساده‌دلی فرود می‌آید که شباهت غیر قابل تصوری به سلطان دارد. شبان را به قصر می‌آوردند و ردای سلطانی‌ بر او پوشانده، سلطان را نیز در جامه شبانی به ده می‌فرستند.

تلخک و کاتب که فهمید تحول حرکت سلطان شده‌اند به جستجوی حقیقت می‌پردازند و تلخک جانش را در این راه از دست می‌دهد. کاتب و تلخک که به ماهیت مهم سلطان تازه پی برده‌اند، شبان را از اصل ماجرا باخبر و با هم نقشه‌ای برای از بین بردن درباریان و رهایی زندانیان مطرح می‌کنند. وزیر اعظم کشته می‌شود و سلطان‌بانو خودکشی می‌کند. از نظر دیگر، سلطان مهم که عادت به زندگی روستایی ندارد در ده شبان خرابکاری به بار آورد و بعد از دریافت کتکی مفصل، به دست اهالی از ده رانده می‌شود.

در این بین، خواب‌گزار اعظم مژده می‌آورد که آن تاریخ شوم قبل و جان سلطان از تیرهای بلا در امان مانده است. سلطان و خواب‌گزار به قصر بازمی‌گردند و کاتب به استقبال‌شان می‌آید. سلطان که از این نوشته شگفتی کرده سراغ درباریان و ملازمانش را می‌گیرد و جواب می‌شنود که همه انها در سیاه‌چال می باشند. سپس کاتب با لبخندی درهای تالار را می‌گشاید و زندانیان رهاشده از بند با تیغ‌هایی بران به سمت سلطان دعوا‌ور خواهد شد که کابوس سلطان به حقیقت می‌پیوندد.

بازیگران مهم سریال «افسانه سلطان و شبان» که در سال ۱۳۶۲ از شبکه یک پخش شد، سپس از ۴۱ سال کجا می باشند و چه می‌کنند؟

مهدی هاشمی، سلطان/ شبان

هاشمی تا این مدت مشغول به کار است و همین اکنون ۳ فیلم «تگزاس ۳»، «بغل باز» و «پول و پارتی» را روی پرده دارد. نقطه اوج کارنامه هاشمی بازی در سریال «روزگار قریب» در نقش دکتر محمد قریب در همکاری با کیانوش عیاری رقم خورد.

گلاب آدینه، سلطان‌بانو

در زمان فیلمبرداری و پخش این سریال، آدینه و هاشمی در زندگی واقعی هم زن و شوهر بودند. آدینه، دختر حسینقلی‌خان مستعان (مترجم و داستان‌نویس)، زمان‎ها است که در سینما و تلویزیون کار نمی‎کند و در سال‌های تازه زیاد تر در تئاتر فعال بوده است.

محمد مطیع، وزیر اعظم

محمد مطیع که تحصیلات سینمایی داشت، کار عکس را پیش از انقلاب در تلویزیون اغاز کرد. سپس از انقلاب با بازی در سریال «سلطان و شبان» به شهرت رسید و در دو سریال مهم دیگر یعنی «هزاردستان» و «کوچک جنگلی» به ایفای نقش پرداخت. در سال ۱۳۹۷ در سوئد درگذشت.

محمدعلی کشاورز، خواب‌گزار اعظم

یکی از ۵ بزرگ سینمای ایران در کنار عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی، داود رشیدی و علی نصیریان. در کارنامه‌اش همکاری با ابراهیم گلستان و ناصر تقوایی و عباس کیارستمی دیده می‌شود. نقش مهم تلویزیونی‌‎اش اسدالله خانِ سریال «پدرسالار» می بود. در سال ۱۳۹۹ درگذشت.

حسین کسبیان، تلخک

بامزه، طناز و دوست‌داشتنی. کسبیان را می‌شود با این صفت‌ها توصیف کرد. هم در تئاتر با بزرگان کار کرد و هم در سینما و تلویزیون. جز «سلطان و شبان»، در «آرایشگاه قشنگ» هم نقشی به‌یادماندنی داشت. سال ۱۳۸۵ فوت شد.

احمد آقالو، کاتب

صدای نزدیک، لحن گیرا، فیزیک خاص، دارای سبک و در یک‌کلام بازیگری فراموش‌نشدنی. احمد آقالو ۵۹ سال زیاد تر نداشت که در سال ۱۳۸۷ در تاثییر بیماری درگذشت. در تئاتر و سینما و تلویزیون تماشایش مسحورکننده می بود و در رادیو شنیدن صدایش لذت‌قسمت. زیاد سریع رفت و کمتر از چیزی که حقش می بود قدر دید و کمتر از چیزی که باید تاثییر مهم از او بر جای مانده.