وبگاه لایو سایِنس در گزارشی آورده است: آیا تا به حال برایتان اتفاق افتاده که داخل اتاقی شوید و فراموش کنید چرا داخل آن شده‌اید یا زمان سخن بگویید کردن فراموش کنید چه می‌خواستید بگویید؟ چه اتفاقی می‌افتد که فراموش می‌کنیم به چه چیزی فکر می‌کردیم؟

برای فهمیدن این که چرا مطالب را فراموش می‌کنیم ابتدا باید نحوه کارکرد حافظه را بفهمیم و باورهای نادرست درمورد آن را کنار بگذاریم.

سوزان جاگی (Susanne Jaeggi)، استاد روانشناسی در دانشگاه نورث ایسترن در آمریکا، می‌گوید: حافظه فقط یک چیز نیست؛ بلکه اجزای زیاد متغیری دارد که با فرآیندهای شناختی متغیری مرتبط می باشند.

در این راستا، باید بدانیم دو نوع حافظه وجود دارد: حافظه طویل مدت و حافظه فعال (حافظه کاری). خاطرات طویل مدت دسته‌ای گسترده و چندوجهی از خاطرات شامل دانش، ازمایش ها و توانایی‌هایی است که برای زمان طویل (از چندین ساعت گرفته تا همه عمر) در مغز ذخیره خواهد شد. این در حالی است که افکار حاضر در حافظه فعال، هر بار فقط چند ثانیه یا چند دقیقه به ذهن خطور می‌کنند.

اِرل کِی میلر ( Earl K. Miller)، پروفسور علوم اعصاب در دانشگاه اِم‌آی‌تی در آمریکا، می‌گوید: حافظه فعال همانند «صفحه طراحی تفکر آگاهانه» است. هر جزئی از اطلاعات تازه، او گفت‌وگوی درونی و مسیرهای ورودی حسی به حافظه فعال منتقل می‌شود و برخی ویژگی‌های این نوع حافظه، اشکار می‌کند که چرا ما این چنین افکاری را فراموش می‌کنیم.

میلر گفت: اولین ویژگی حافظه کاری، ظرفیت زیاد محدود آن است، روان‌شناسان تخمین می‌زنند که افراد فقط می‌توانند نزدیک به چهار تا هفت «تکه» از اطلاعات همانند حروف، اعداد، کلمات یا عبارات را در حافظه فعال خود نگه دارند. مغز به جای این که از همه این «تکه‌ها» به طور هم‌زمان آگاه باشد، از یک فکر به فکری دیگر می‌پردازد که گمان فراموشی برخی افکار در این بین زیاد تر می‌شود.

ویژگی دوم این است که مغز مسائل بی‌اهمیت را به شدت از حافظه فعال پاک می‌کند تا جایی برای اطلاعات تازه باز کند؛ به این علت اگر آن خاطرات مختصر‌زمان به خاطرات طویل مدت (فرآیندی به نام تثبیت) منتقل نشوند، به زودی دقت از روی آن‌ها برداشته می‌شود.

به حرف های میلر، مغز قادر نیست چند کار را به طور هم‌زمان انجام دهد، باید بین افکار گوناگون اعتدال برقرار کند؛ چون حافظه فعال ما به سوی افکار گوناگون می‌رود. این کار الزام تلاش و دقت آگاهانه است که قشر پیش‌پیشانی مغز؛ منطقه‌ای که با یادگیری پیچیده، تصمیم‌گیری و استدلال دچار است، بر آن نظارت می‌کند. اگر دقت به یکی از آن افکار جلب و بر روی آن متمرکز شود یا به جای جدیدی منحرف شود، مغز افکار قبلی را فراموش می‌کند.

عوامل فراموشی کدام‌اند؟

میلر می‌گوید: همانند این است که مغز چند توپ در دست دارد و یکی از آن‌ها را رها می‌کند؛ در این زمان است که مطالب را فراموش می‌کنید. مخصوصاً هنگامی که مغز خواب‌آلود است یا در تاثییر الکل یا دیگر مواد مخدر دچار اختلال می‌شود، توپ‌های بیشتری را رها می‌کند یعنی مطالب بیشتری را از حافظه فعال خارج می‌کند. سن نیز یکی دیگر از عوامل فراموشی است. کارکرد حافظه فعال در ۲۰ سالگی فرد به اوج خود می‌رسد و در دوران میانسالی اغاز به افت می‌کند.

برای جلوگیری از فراموشی چه‌کار کنیم؟

میلر برای جلوگیری از فراموش کردن مطالب، در وهله اول پیشنهاد کرد که از انجام چند کار به طور هم‌زمان خودداری کنید. وی او گفت: هنگامی فکر می‌کنید در حال انجام چند کار به طور هم‌زمان هستید، تلاش می‌کنید بین کارها اعتدال برقرار کنید و این تلاش علتافزایش گمان فراموشی می‌شود.

جاگی نیز درمورد عمل ملزوم در زمان فراموشی او گفت: بازآفرینی شرایط امکان پذیر به یادآوری مطالب پشتیبانی کند؛ یعنی هنگامی که چیزی را فراموش کردید به اتاقی برگردید که قبلاً در آن بودید و افکار خود را جستوجو کنید. این عمل امکان پذیر به مغز پشتیبانی کند تا بتواند چند ثانیه به حافظه فعال خود رجوع کند و فکر را قبل از نابودی کامل بازیابی کند.