در کنار معیارهایی همانند«تشکیل ناخالص داخلی سرانه» که معیاری شناخته شده برای قیاس استاندارد زندگی دربین ملل گوناگون با نظارت بر شرایط در کشورها است،امروزه او گفت و گو «اقتصاد خوشبختی» و شاخص نشاط ناخالص ملی (GNH) نوشته زیاد مهمی برداشت می‌گردد؛ چراکه نشاط و نشاط که با خرسندی و رضایت همراه است، می‌تواند نقش مهمی‌ در ترقی جامعه و رشد آن داشته باشد.

اقتصاد نشاط چیست؟

بنا به نوشته معاونت اقتصادی اتاق تهران،اقتصاد نشاط شامل مطالعات رسمی دانشگاهی در رابطه رابطه بین رضایت فردی و مسائل اقتصادی همانند اشتغال و ثروت است. ابزارهای مهم مورد منفعت گیری در این نوع پژوهش‌ها، پیمایش و بازدید شاخص‌هایی است که آنچه اقتصادهای گوناگون به مردم کشورها ارایه کرده‌اند را ردیابی می‌کنند.

کیفیت زندگی معیاری زیاد ذهنی است که به عوامل مختلفی مربوط است. عواملی که در کیفیت زندگی نقش دارند با دقت به ترجیحات شخصی متفاوت است، اما زیاد تر شامل امنیت مالی و این چنین رضایت شغلی، زندگی خانوادگی، ارتباطات اجتماعی، سلامت و ایمنی است.اقتصاد نشاط که شاخه نسبتا جدیدی از تحقیقات است، این موارد را بازدید می‌کند.

برای اندازه‌گیری این مطلوبیت،اقتصاددانان مولفه‌های قابل مشاهده همانند قیمت‌های بازار و پول را مورد نظر قرار خواهند داد تا نشان دهند مردم چه مقدار از کالاها یا فعالیت‌های اقتصادی گوناگون مطلوبیت به دست می‌آورند. ایده مهم این است که اندازه‌گیری مقدار پولی که مردم مایل به پرداخت یا پذیرفتن برای کالاها و خدمات گوناگون در یک بازار می باشند، مقدار مطلوبیتی که انتظار دارند از آن چیزها دریافت کنند را مشخص می کند. این کار این چنین به این معنی است که اقتصاددانان زیاد تر از شاخص‌هایی همانند درآمد یا مصرف کل افراد برای نشان دادن مطلوبیت کل آنها منفعت گیری می‌کنند.

اقتصاد نشاط اما تلاشی است برای تسلط بر کاستی‌های خاص این رویکرد سنتی با تلاش برای اندازه‌گیری مطلوبیت یا شادکامی به طور مستقیم‌تر. یکی از کاستی‌های عمده تئوری مطلوبیت سنتی این است که چون بر قیمت‌ها، مقادیر و درآمدهای مشاهده شده در بازار متکی است، نمی‌تواند لذت یا رنجی را که مردم از کالاها، خدمات، فعالیت‌ها یا امکاناتی که خارج از بازار اتفاق می‌افتد دریافت می‌کنند، توضیح دهد.

این کار به آن معناست که اندازه‌گیری تأثیر هر چیزی که در بازار قابل خرید وفروش نیست یا نمی‌شود بر خوشبختی انسان، در بهترین حالت دشوار یا غیرممکن خواهد می بود. این چنین اقتصاد سنتی فکر می‌کند که قیمت‌ها و مقادیر مشاهده شده بازار، قیمت کامل آن کالاها و خدماتی را که در بازارها خرید وفروش خواهد شد در بر می‌گیرد، که امکان پذیر همیشه این‌طور نباشد.

افرادی که اقتصاد نشاط را مطالعه می‌کنند، دلایلشان این است که بازدید عوامل موثر بر کیفیت زندگی، فراتر از حوزه‌های معمولی مطالعات اقتصادی همانند درآمد و ثروت، الزام دارد.

شادکامی در جهان

نتایج گزارش نشاط جهانی Ipsos نیز مشخص می کند نشاط هرسال اندکی در جهان افت یافته است. اگرچه نشاط بالاتر از زمان اوج همه‌گیری«کووید» است، اما کمتر از اغاز دهه ۲۰۱۰ هست. بیشترین افت در نشاط در سرزمین ترکیه گزارش شده که نرخ مربوط نسبت به سال ۲۰۱۱، درصد افت را مشخص می کند؛ درحالی که اسپانیا در این زمان بیشترین افزایش (۷درصد) را داشته است.

در سال ۲۰۲۴، هلند کشوری است که بیشترین مقدار نشاط را دارد و ۸۵ درصد مردم این سرزمین خود را شاد توصیف کرده‌اند؛ این درحالی است که در انتهای دیگر مقیاس، مجارستان و کره جنوبی (۴۸ درصد) کمترین خوشحالی را دارند.

نشاط در ایران

نمودار پیوست این گزارش داده‌های شاخص نشاط سرزمین ایران را در فاصله سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۳ مشخص می کند. قیمت متوسط برای سال‌های یاد شده در سرزمین ایران رقم ۴.۷۶ است. کمترین امتیاز مربوط به سال ۲۰۲۰ با رقم ۴.۲۷ و بیشترین امتیاز مربوط به سال ۲۰۲۳ با رقم ۴.۹۸ است. برای انجام قیاس مقدار نشاط ایرانیان به نسبت نشاط در سطح جهان، می‌توان از شاخص متوسط شادکامی جهانی منفعت گیری کرد. در سال ۲۰۲۳ متوسط شادکامی جهانی (بین ۱۱۱ سرزمین) ۵.۵۹ بوده است. با این حساب رقم های نشان خواهند داد مقدار نشاط یا شادکامی در ایران زیر نرخ متوسط جهانی است و در طول سال‌های اندازه‌گیری شده، نوسان بسیاری در آن به چشم نمی‌آید.

جایگاه ایران در خاورمیانه

حتی در خاورمیانه نیز جایگاه ایران از نظر شاخص شادکامی رقمی پایین و هم‌سطح با کشورهایی چون عراق، فلسطین و بالاتر از پاکستان و ترکیه و یقیناً پایین‌تر از کشورهای حاشیه خلیج فارس و اوراسیا است. هرچند در این رتبه‌بندی افغانستان که دومین سال تحت سیطره طالبان را می‌گذارند، بدترین رتبه را دارد. مردم خاورمیانه با وجود داشتن ذخایر قابل دقت ثروت‌های طبیعی و اجتماعی همانند گروه‌های قومیتی متنوع، چندان شاد و راضی نیستند و عوامل دیگر اجتماعی همانند تاثییر نهاد سیاست بر جامعه، جهت نقصان نشاط در بین مردم این منطقه شده است.