عصب شناسان بر مغز و تأثیر آن بر حرکت و عملکردهای شناختی تمرکز می‌کنند. علم اعصاب نه تنها به کارکرد طبیعی سیستم عصبی می‌پردازد، بلکه به این نوشته می‌پردازد که هنگامی افراد دچار اختلالات عصبی یا روان پزشکی خواهد شد چه اتفاقی برای سیستم عصبی می‌افتد.

علوم اعصاب به گفتن زیربخش زیست شناسی طبقه‌بندی می‌بشود و یک علم بین رشته‌ای است که از نزدیک با دیگر رشته‌ها همانند ریاضیات، زبان شناسی، مهندسی، علوم کامپیوتر، شیمی، فلسفه، روان شناسی و پزشکی ربط دارد.

نگاه چند جانبه به سیستم مغز

رضا پناهی، روان پزشک و مدیر آموزش و گسترش نیروی انسانی مرکز ملی مغز درمورد نوروساینس یا علوم اعصاب می‌گوید:علوم اعصاب یا نورو ساینس نسبت به حوزه‌های علمی دیگر رشته نسبتاً جدیدی است. این رشته تقریباً از سال ۱۹۶۰ تا ۷۰ به طور یک رشته رسمی دانشگاهی شناخته شده و در واقع به گفتن حوزه بین رشته‌ای شناخته شده. اما برای این که بتوانیم از جوانب گوناگون به آن نگاه کنیم باید به کارکرد مغز هم دقت داشته باشیم.

مقصد نوروساینس

در نوروساینس همه علومی که تا قبل از این نگاهی به مغز داشتند در کنار هم قرار می‌گیرند و مقصد شا ن این است که با قوت بیشتری به مطالعه مغز بپردازند. به این علت دایره وسیعی از علوم را تحت پوشش قرار می‌گیرد. اما در نهایت هر محققی انتخاب می‌کند که در یک جنبه خاص بر آن تمرکز داشته باشد.

به حرف های این روان پزشک از یک جهت ما حتی به علوم انسانی هم می‌توا نیم از نگاه تازه علوم اعصاب نگاه کنیم. به گفتن مثال اگر علم اقتصاد را در نظر بگیریم؛ تصمیمات اقتصادی ما امکان پذیر تابع فاکتورهای مختلفی باشند. تا قبل از ظهور علوم اعصاب ما به اهمیت مغز، کارکردها و مولفه‌های شناختی گوناگون آن در تصمیم‌گیری زیاد بهایی نمی‌دادیم. ولی امروزه در علوم اعصاب در رابطه اقتصاد و این که تصمیم‌گیری‌های مربوط به آن چطور اتفاق می‌افتد؛ چه مقدار تابع احساسات است و تا چه حد منطقی است و این چنین پیش فکر‌ها و باورها بازدید و نتیجه گیری می‌بشود.

خطاهای شناختی و تصمیم گیری

دکتر پناهی می‌گوید: ما بحثی به نام خطاهای شناختی داریم که در واقع خطاهایی می باشند که ذهن ما دچار آن‌ها می‌بشود. یعنی امکان پذیر در یک موقعیتی که مجبوریم سریع تصمیم بگیریم دچار این چنین خطاهایی بشو یم. برای مثالً خطاهای قیاس‌ای که فاکتورهای بعد‌عرصه می‌تواند زیاد در تشخیص آن‌ها تأثیر گذار باشد.

برای مثالً فکر کنید که شما رفتید به موبایل فروشی و می‌خواهید موبایل بخرید. فروشنده اول یک موبایل گران قیمت را به شما مشخص می کند اما در ادامه موبایل ارزا ن‌تری که اتفاقاً باز هم گران است به شما می‌فروشد؛ د صورتی که شما در قیاس با موبایل قبلی فکر می‌کنید موبایل ارزان‌تری خرید ه‌اید. این گونه خطاهای شناختی و چیزهایی همانند آن امروزه در علوم اعصاب در حال بازدید می باشند.

علوم اعصاب یا نوروساینس بر چیزی همانند تصمیم‌گیری انسان هم تأثیر گذار است و می‌توان از این چنین زاویه‌ای هم به تصمیم گیری‌های افراد نگاه کرد.

حوزه پزشکی

به حرف های این روان پزشک علوم اعصاب این چنین در حوزه پزشکی هم فعالیت دارد. در قبل راه حلها و داروهایی در حوزه روان پزشکی و روان‌درمانی داشتیم که پروسه درمانی با سخن زدن بین مراجع و روان پزشک صورت می‌گرفت.

اما علوم اعصاب دراین خصوص نیز تلاش کرده با راه حلهای نوین همانند راه حلهای تحریک مغزی برای مثالً با منفعت گیری از خاصیت الکترومغناطیس در تکه‌هایی از مغز تحریک‌های خاصی انجام دهد و علتبشود مدار خاصی که در آن بیماری دچار شده در مناسب‌سازی بشود

موثر سازی

در علم پزشکی از این دست موضوعات و حوزه‌های این‌چنینی زیاد است؛ یعنی فناوری‌هایی که به طور کلی به نام نورو تکنولوژی و فناوری عصبی شناخته خواهد شد در نوروساینس هم زیاد به آن‌ها پرداخته می‌بشود. در واقع در این خصوص مقصد این علم آن است که ابتدا مداخلات به طور دقیق شناسایی بشود.

یعنی فکر کنید دارویی که داخل بدن می‌بشود می‌تواند همه جا تأثیر بگذارد ولی هنگامی یک تحریک مغزی اتفاق می‌افتد که دقیقاً یک جای خاص مغز را مورد نظر قرار داده، مداخله نیز کاملاً اشکار است کجاست. به این علت نتیجه‌ای که از آن می‌گیریم هم اشکار خواهد می بود.

شخصی‌سازی

دکتر پناهی می‌گوید: در علوم اعصاب علاوه بر موثر بودن شخصی‌سازی هم صورت می‌گیرد. برای مثالً در روان درمانی اگر فردی افسرده‌است این که کدام تکه مغزش دچار باشد می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که دقیقاً به چه نوع مداخله‌ای یعنی دارویی یا روان درمانی جواب خواهد داد. به این علت علوم اعصاب پشتیبانی کرده درمان‌ها شخصی‌سازی شوند.

مارکتینگ و سیاست

علوم اعصاب کاربردهای مختلفی دارد برای مثالً در حوزه مارکتینگ هم از آن منفعت گیری می‌بشود؛ این که برای مثالً چه تبلیغی را چطور باید اراعه دهیم تا تأثیر گذارتر بشود. حتی در فضای سیاسی برای مثالً در انتخابات آمریکا هم با منفعت گیری از این علم اشکار می‌کنند که هر حزب چطور باید سخن بگویید کند تا تأثیر گذاری بیشتری برای کسب پیروزی داشته باشد.

کاربرد نوروساینس در زندگی روزمره

این روان پزشک در رابطه کاربرد علوم اعصاب در زندگی روزمره و آنچه به عموم مردم ربط اشکار می‌کند می‌گوید: تعداد بسیاری از علوم ناشی از کنجکاوی انسان است و طبیعی است زیاد مردم از آن خبری نداشته باشند. به این علت زیاد هم نمی‌تواند در زندگی شخصی آن‌ها تأثیر داشته باشد.

به گفتن مثال فردی که اطلاعات تخصصی در رابطه علم نجوم نداشته باشد در زندگی شخصی‌اش هم زیاد تأثیر گذار نخواهد می بود. ولی اگر مغز را بشناسیم و بدانیم که در زمان‌های گوناگون چطور عمل می‌کند، چطور می‌توانیم حافظه بهتری داشته باشیم و چطور تصمیمات بهتری بگیریم قطعاً در زندگی ما زیاد تأثیر گذار خواهند می بود که به همه اینها در حوزه علوم اعصاب پرداخته خواهد شد

انعطاف‌پذیری عصبی

به حرف های این روان پزشک، مفاهیمی همانند انعطاف‌پذیری عصبی چیزی است که در علوم اعصاب به آن پرداخته شده و امروزه می‌دانیم مغز ما تا آخرین لحظه زندگی می‌تواند به رشد خود ادامه بدهد و به کلمه می‌دانیم سیم‌کشی مغز چطور می‌تواند بهتر و بهتر انجام بشود.

همان گونه که تکه‌های عالی‌تر مغز برای مثالً چیزی که به اسم خرد می‌شناسیم چطور می‌تواند حتی در سنین بالاتر هم در واقع بهتر عمل کند.

پیشگیری از آلزایمر و انواع دمانس در سالمندی

دکتر پناهی می‌گوید: ما زیاد تر سالمندی را به طوری مرتبط با عملکردهای ضعیف مغز می‌دانیم. در صورتی که این گونه نیست و در علوم اعصاب محققان در حال بازدید برای پیشگیری از ابتلا به مشکلاتی همانند آلزایمر یا انواع دمانس است.

یقیناً برای این کار هر چه مقدار سریعتر مداخله بشود بهتر هم نتیجه گیری خواهد شد. یعنی برای مثالً اگر این گونه مداخلات و پیشگیری‌ها از کودکی اغاز بشود قطعاً نتیجه بهتری هم حاصل خواهد شد.

در نوروساینس می‌توان ذخیره شناختی مغز را از کودکی انجام داد؛ به طوری که به کلمه سیم‌کشی خوبی داشته باشند تا در آینده کمتر به مشکلات و صدمه‌های مغزی گوناگون مبتلا شوند. در صورت ابتلا هم آسیبی که برای مثالً این چنین مشکلاتی می‌تواند به جای بگذارد زیاد کمتر خواهد می بود. اکنون مرکز مهمی در دانشگاه هاروارد در این حوزه کار می‌کند.

به این علت علوم اعصاب می‌تواند این چنین حقیقت هایی را در اختیار ما قرار دهد تا در زندگی شخصی خود از آن منفعت گیری بکنیم و از آن منفعت‌مند شویم.