نویسندگان گفتن کرده‌اند که هرچه سهم هزینه غذا زیاد تر باشد، گمان دسترسی یک خانوار به غذا پایین‌تر می‌آید، چرا که قیمت غذا یکی از با اهمیت ترین دغدغه‌های خانوار‌ها در سرزمین‌های در حال گسترش است که بعضی اوقات اوقات در تاثییر عوامل برون‌زا افزایش می‌یابد و نگرانی‌های جدی را به وجود می‌آورد. افزایش قیمت غذا اثرات گوناگونی را از جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی به خصوص بر دهک‌های پایین درآمدی بر جای خواهد گذاشت که چنانچه در زمان مقتضی بازدید و جبران نشود، می‌تواند آثار بلندمدتی را بر رفاه و امنیت غذایی داشته باشد. این پژوهش به‌طور خاص روال دهه ۹۰ را در خانوار‌های ایرانی بازدید و گفتن کرده که شاخص قیمت خوراکی‌ها از سال ۱۳۹۶ روال افزایشی قابل احتیاط‌ای به خود گرفته است. اما این افزایش قیمت علاوه بر اثرات مستقیم بر افزایش هزینه زندگی خانوارها، به طور غیرمستقیم و در قالب اثرات زنجیره‌ای نیز می‌تواند خانوار‌ها را متاثر کند. به این علت پژوهشگران به جستوجو جواب این سوال رفته‌اند که افزایش قیمت طیفی از محصولات غذایی به طور مستقیم و غیرمستقیم به چه نحوی دهک‌های درآمدی شهری و روستایی را تحت تاثییر قرار می‌دهد؟

مثال‌هایی از افت یارانه خوراکی‌ها

نویسندگان برای جواب به این سوال، چند نمونه را ذکر کرده‌اند. به‌طور مثال؛ در مطالعه‌ای با گفتن «تاثییر افت یارانه غذایی بر کالری دریافتی خانوار‌های ایرانی» نشان داده شده است که «یک واحد افت یارانه غذایی بدون جبران درآمد خانوار، در مختصر‌زمان تاثییر منفی شدیدی بر کالری دریافتی خانوار خواهد گذاشت و حداکثر ۵ سال طول خواهد کشید تا خانوار‌ها انتظارات خود را تعدیل کنند». یا در مطالعه‌ای با گفتن «اثرات تعدیل قیمت کالا‌های اساسی: نان، برنج، روغن نباتی و قند و شکر بر سطح رفاه خانوار شهری و روستایی» نشان داده شده است که «چنانچه دولت یارانه نان (آرد) را افت دهد، قیمت نان دو برابر می‌بشود و شاخص هزینه زندگی برای طبقه اول شهری (کم‌درآمدترین گروه)، ۸۶.۱۱ درصد افزایش خواهد یافت، درحالی که شاخص هزینه زندگی طبقه اول روستایی ۶۳.۱۵ درصد افزایش می‌یابد.»

در مطالعه‌ای با گفتن «اندازه‌گیری آثار رفاهی افزایش قیمت انواع گوشت بر خانوار‌های شهری ایرانی» نشان داده شده است که «خانوار‌های شهری به‌طور متوسط ۱۹ درصد از مخارج سالانه صرف شده خود را برای گروه کالایی گوشت طی دوره ۱۳۸۸-۱۳۶۳ از دست داده‌اند». یا در مطالعه‌ای با گفتن «قیاس مصرف کالا‌های اساسی خانوار‌های فقیر و متوسط قبل و سپس از نقدی‌سازی یارانه‌ها نشان داده شده است «بعد از موثر کردن یارانه‌ها، مصرف کالا‌های نان، برنج، روغن نباتی و قندوشکر در خانوار‌های فقیر و متوسط افت داشته است.» در مطالعه‌ای با گفتن «بازدید تاثییر افزایش قیمت مواد غذایی بر رفاه خانوار‌های شهری» گفتن شده است که «با دقت به این که خانوار‌ها در نتیجه افزایش قیمت مواد غذایی با افت رفاه روبه رو و متحمل زیان خواهد شد، به این علت جهت پوشش زیان رفاهی ناشی از افزایشی ۱ درصدی در تورم، نیازمند جبرانی دو برابر و پنج برابری در درآمد خانوار‌های ساکن در استان‌های دارای نسبت شهرنشینی بالا و پایین است.» در واقع مشابه با سهم هزینه‌ای هریک از محصولات غذایی، دهک‌های درآمدی شهری و روستایی تاثییر ات متغیری را از افزایش قیمت محصولات غذایی توانایی می‌کنند. به این علت این پژوهش به‌طور اختصاصی تاثییر افزایش قیمت هر یک از خوراکی‌ها را طی دهه ۹۰ بازدید کرده است.

محصولات پروتیینی

نتایج مشخص می کند چنانچه هزینه‌های برون‌زای تشکیل گوشت قرمز، مرغ و ماکیان، فرآورده‌های گوشتی و ماهی و دیگر فرآورده‌ها به طور جداگانه ۱۰ هزار تومان افزایش یابد، قیمت محصولات مذکور افزایش می‌یابد که این کار به ترتیب تبدیل افزایش میانگین شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری و روستایی به مقدار، ۲۴۳۰، ۱۹۸۰، ۴۲۳۰ و ۴۹۰ ریال می‌بشود. افزایش قیمت فرآورده‌های گوشتی بیشترین تاثییر و ماهی و دیگر فرآورده‌های دریایی کمترین تاثییر را بر افزایش میانگین شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری و روستایی دارد؛ اما اگر خانوار‌های شهری و روستایی از یکدیگر جدا در نظر گرفته شوند، بیشترین تاثییر را بر خانوار‌های شهری گوشت قرمز با ۲۸۲۰ ریال و بر خانوار‌های روستایی، فرآورده‌های گوشتی با ۶۴۷۰ ریال دارند.

کربوهیدرات‌ها

چنانچه ۱۰ هزار تومان سختی هزینه‌ای بر تشکیل نان افزایش یابد، میانگین شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری و روستایی ۴۲۶ تومان افزایش می‌یابد که در بین محصولات کربوهیدراتی بیشترین تاثییر را بر خانوار‌های شهری و روستایی دارد؛ اما مسئله دلنشین دقت آن است که ۴۲۶ تومان به طور میانگین از بین خانوار‌های شهری و روستایی است، حال آنکه تنها برای خانوار‌های روستایی ۵۶۱۰ تومان است که بیانگر توانایی کردن سختی هزینه‌ای زیاد تر از سوی خانوار‌های روستایی نسبت به شهری در صورت افزایش قیمت نان است. این چنین ملزوم به ذکر است که هم در بین خانوار‌های شهری و هم روستایی، افزایش قیمت نان بیشترین تاثییر را بر دهک‌های پایین درآمدی و کمترین تاثییر را بر دهک‌های بالایی دارد.

قند و شکر

افزایش قیمت قند و شکر، شاخص هزینه زندگی دهک‌های اول تا ششم شهری را بیشتر از میانگین شهری افزایش می‌دهد. این کار در رابطه با خانوار‌های روستایی بیانگر بالاتر بودن شاخص هزینه زندگی دهک‌های اول تا چهارم نسبت به میانگین روستایی است. بالاتر بودن شاخص هزینه زندگی چند دهک خاص، بیانگر توانایی سختی زیاد تر نسبت به دیگر خانوار‌ها است.

سبزی و میوه و روغن

۱۰ هزار تومان افزایش هزینه برونزای تشکیل میوه و سبزیجات به طور جداگانه، تبدیل افزایش میانگین شاخص هزینه زندگی خانوار‌ها اهم از شهری و روستایی به مقدار ۴۵۹ و ۳۹۳ تومان می‌بشود که بیانگر زیاد تر بودن تاثییر افزایش قیمت میوه‌ها نسبت به سبزیجات بر شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری و روستایی می‌باشد، اما اگر خانوار‌های شهری و روستایی به طور جداگانه بازدید شوند، اشکار می‌بشود که افزایش قیمت میوه زیاد تر از خانوار‌های روستایی، بر خانوار‌های شهری تاثیرگذار است، حال آنکه افزایش قیمت سبزیجات زیاد تر از خانوار‌های شهری، خانوار‌های روستایی را تحت تاثییر قرار می‌دهد. یک مسئله مشترک بین خانوار‌های شهری و روستایی وجود دارد، آن هم این است که با افزایش قیمت روغن‌های خوراکی، شاخص هزینه زندگی دهک‌های اول تا پنج خانوار‌های شهری و روستایی از میانگین خانوار‌های شهری و روستایی بالاتر است و برای دهک‌های ششم تا دهم کمتر است.

نوشیدنی‌ها

از بین نوشیدنی‌ها، افزایش قیمت چای و قهوه، بیشترین تاثییر را بر افزایش شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری و روستایی دارد؛ یعنی چنانچه ۱۰ هزار تومان سختی هزینه‌ای به تشکیل چای داخل بشود، میانگین کل شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری و روستایی ۹۸ تومان افزایش می‌یابد که بیشترین تاثییر هزینه‌ای را از بین نوشیدنی‌ها دارد.

همه محصولات نوشیدنی و دخانیات بیشترین تاثییر هزینه‌ای را بر خانوار‌های روستایی نسبت به شهری دارند؛ اما اگر اثرات به تفکیک خانوار‌های شهری و روستایی بازدید بشود، هم چنان به ترتیب چای و قهوه، نوشیدنی‌های سرد و نوشیدنی‌های گرم به جز چای و قهوه بیشترین تاثییر را بر خانوار‌های روستایی دارند؛ اما ترتیب اثرگذاری بر خانوار‌های شهری متفاوت است، به طوری که به ترتیب نوشیدنی‌های سرد، چای و قهوه و در نهایت نوشیدنی‌های گرم به جز چای و قهوه بیشترین تاثییر را بر افزایش میانگین شاخص هزینه زندگی خانوار‌های شهری دارند. در ربط با افزایش قیمت دخانیات نیز در بین دهک‌های شهری، بیشترین تاثییر مربوط می‌بشود به دهک اول و به ترتیب افت اشکار می‌کند تا به دهک دهم برسد؛ اما برای خانوار‌های روستایی، بیشترین تاثییر هزینه‌ای به دهک‌های میانی یعنی دهک‌های چهارم، پنجم و ششم داخل می‌بشود.