فرهنگستان علوم پادشاهی سوئد به گفتن کمیته معارفه‌کننده با اهمیت ترین جایزه علمی دنیا از اسامی برندگان نوبل شیمی سال ۲۰۲۵ پرده برداشت.

این کمیته، سوسومو کیتاگاوا، ریچارد رابسون و عمر یاغی را بابت کوششهایشان برای گسترش چارچوب‌های فلزی-آلی، لایق دریافت جایزه نوبل شیمی دانست.

سوسومو کیتاگاوا(Susumu Kitagawa) از دانشگاه کیوتوی ژاپن، ریچارد رابسون(Richard Robson) از دانشگاه ملبورن استرالیا و عمر ام. یاغی(Omar M. Yaghi) از دانشگاه کالیفرنیا برکلی آمریکا به علت گسترش نوع جدیدی از معماری مولکولی، جایزه نوبل شیمی سال ۲۰۲۵ را دریافت کردند. 

کیتاگاوا نشان داد که گازها می‌توانند به داخل و خارج سازه‌ها جریان یابند و پیش‌بینی کرد که می‌توان چارچوب‌های فلزی-آلی(MOF) را انعطاف‌پذیر کرد.

ریچارد رابسون در سال ۱۹۸۹، منفعت گیری از خواص ذاتی اتم‌ها را به روشی تازه آزمایش کرد. وی یون‌های مس با بار مثبت را با یک مولکول چهار بازویی ترکیب کرد. این مولکول دارای یک گروه شیمیایی می بود که در انتهای هر بازو به یون‌های مس جذب می‌شد. هنگامی آنها با هم ترکیب شدند، به هم متصل شدند و یک کریستال منظم و جادار راه اندازی دادند. این کریستال همانند الماسی می بود که پر از حفره‌های بی‌شمار می بود.

عمر یاغی نیز یک چارچوب فلزی-آلی(MOF) زیاد پایدار تشکیل کرد و نشان داد که می‌توان آن را با منفعت گیری از طراحی منطقی اصلاح کرد و به آن خواص تازه و مطلوب بخشید.

سوسومو کیتاگاوا، ریچارد رابسون و عمر یاغی، برندگان جایزه نوبل شیمی ۲۰۲۵، فضاهای جدیدی برای شیمی تشکیل کرده‌اند.

سازه‌هایی که آنها تشکیل کرده‌اند، موسوم به «چارچوب‌های فلزی-آلی» حاوی حفره‌های بزرگی می باشند که مولکول‌ها می‌توانند در آنها به داخل و خارج جریان یابند و محققان از آنها برای برداشت آب از هوای خشک بیابان، استخراج آلاینده‌ها از آب، جذب کربن دی اکسید و ذخیره هیدروژن منفعت گیری کرده‌اند. آنها از این طریق، زمان‌های جدیدی را برای حل برخی از چالش‌های پیش روی ما در اختیار شیمیدانان قرار داده‌اند.

به جستوجو اکتشافات پیشگامانه برندگان جایزه نوبل شیمی امسال، محققان چارچوب‌های فلزی-آلی(MOF) گوناگون و کاربردی بسیاری تشکیل کرده‌اند و تا بحال در زیاد تر موارد، این مواد فقط در مقیاس کوچک منفعت گیری شده‌اند.

برای منفعت‌برداری از مزایای مواد MOF برای بشریت، تعداد بسیاری از شرکت‌ها اکنون در تشکیل زیاد و تجاری‌سازی آنها اندوخته‌گذاری می‌کنند. برخی نیز موفق شده‌اند. برای مثال، صنعت الکترونیک اکنون می‌تواند از مواد MOF برای مهار برخی از گازهای سمی مورد نیاز برای تشکیل نیمه‌رساناها منفعت گیری کند. این چنین MOF فرد دیگر می‌تواند گازهای زیان اور از جمله برخی از گازهایی که می‌توانند به گفتن سلاح‌های شیمیایی منفعت گیری شوند را تجزیه کند.

شرکت‌های بسیاری نیز در حال آزمایش موادی می باشند که می‌توانند کربن دی‌اکسید را از کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها جذب کنند تا انتشار کردن گازهای گلخانه‌ای را افت دهند.

برخی از محققان اعتقاد دارند که چارچوب‌های فلزی-آلی چنان پتانسیل عظیمی دارند که به ماده برتر قرن بیست و یکم تبدیل خواهند شد.

این صد و هفدهمین اعطای جایزه نوبل شیمی می بود که تا بحال ۱۹۵ نفر موفق به کسب این جایزه شده بودند.