کارشناسان فناوری و اطلاعات با مطمعن پافشاری می‌کنند که مقصد‌گیری دقیق برای ارسال پیامک‌های تذکر حجاب به عابران پیاده در اصفهان بدون منفعت گیری از هوش مصنوعی عملاً شدنی نیست. ترکیبی از نیروی انسانی، پردازش تصاویر دوربین‌های مداربسته، آنالیز هوش مصنوعی، ردیابی سیگنال‌های سیم‌کارت، اطلاعات بانکی و اسبق تردد در نقاط گوناگون شهر، در یک سال قبل علتشده تعداد بسیاری از زنان – بدون نیاز به ثبت پلاک ماشین– پیامک‌های تذکر حجاب دریافت کنند. در گزارش پیش رو، با ۷ نفر از این زنان او مباحثه کرده‌ایم و اظهاراتشان را با دو کارشناس فناوری و اطلاعات در بین گذاشته‌ایم تا راز تکنولوژی پشت این نظارت را بازدید کنیم: سیستم پیامک حجاب به عابران پیاده چطور کار می‌کند؟

فرضیه اول: شناسایی با پشتیبانی دوربین‌ها

بین همه زنان توافق وجود دارد که پیامک‌هایشان از مکان‌هایی ارسال شده که تجهیزبه دوربین مداربسته بوده است. زنانی که بعد از دریافت سه پیامک به دادگاه احضار شدند، تصاویری با کیفیت بالا از خودشان روی میز قاضی دیده‌اند. این در حالی است که پیش‌تر، توانایی دریافت‌کنندگان پیامک‌های تذکر حجاب رانندگان ماشین در شهرهای دیگر از کیفیت پایین تصاویر دوربین‌ها حکایت داشت که حتی بعضی اوقات تبدیل افزایش اشتباه شده می بود. دوربین‌‌ها قابلیت تشخیص هویت افراد عابر پیاده را ندارند. آنها فقط می‌تواند اطلاعات را ثبت و ضبط کنند. بعد در اصفهان سپس از ثبت عکس عکس‌های افراد کجا و چطور آنالیز خواهد شد؟

برسی فرضیه: یک فعال بازار سیستم‌های نظارت تصویری و پردازش زیاد داده می‌گوید که سال قبل گشتی در نمایشگاه «ایپاس» نشان می‌داد شرکت‌های بسیاری در حال تشکیل دستگاه‌های نظارتی می باشند. نیروی انتظامی هر سال این نمایشگاه بین‌المللی را برگزار می‌کند تا آخرین تکنولوژی‌ها و تجهیزات نظارتی و پلیسی را به نمایش بگذارد. این کارشناس می‌گوید: «چند شرکت‌ معروف نرم‌افزاری و سخت افزاری تشخیص چهره در سرزمین وجود دارد که امکانات خود را با هوش مصنوعی بهینه‌سازی کرده‌اند. سال قبل دست‌کم هفت یا هشت شرکت نقل در حوزه نظارت تصویری، تشخیص چهره و شناسایی پلاک در نمایشگاه وجود داشتند که برخی از آن‌ها هوش مصنوعی را به سیستم‌های پردازش تصویرشان اضافه کرده بودند و در مناقصه‌ها، با شفافیت کامل، با نهادهای حاکمیتی همکاری می‌کردند. یکی از این شرکت‌ها که در نمایشگاه وجود داشت، مجری پروژه فیلترینگ هم هست و تا این مدت هم حمایتآن را بر مسئولیت دارد.»

پروفایل تصویری شما در حال تکمیل است

حتی اگر فرضا دوربین‌ها بتوانند این تصاویر را کنار هم بگذارند مگر دیتاسنترهای حاکمیتی چه مقدار عکس یادگاری از ما دارند؟

تصاویر سه در چهار گواهینامه و پاسپورت ما که زیاد تر از هر چیز همانند به مجرمان در حال تعقیب ثبت شده هیچ نسبتی با تصاویر واقعیمان ندارد. بعد دوربین‌ها چطور هویتمان را با آنها انطباق خواهند داد؟ کارشناسان می‌گویند که از راه حلهای فرد دیگر برای جمع‌آوری اطلاعات پشتیبانی گرفته می‌شود. یک پازل کلی باید در نظر بگیریم که روزانه قطعه‌های جدیدی به آن اضافه می‌شود تا عکس کلی ما کامل شود. سعید سوزنگر، کارشناس امنیت سایبری گمان می‌دهد که ارسال پیامک تذکر حجاب به زنان بدون ماشین با ترکیبی از چند روش به خروجی امروز رسیده است. چه راه حلهایی؟ ترکیب تصاویر دوربین به همراه سیگنال‌های سیم کارت، تراکنش بانکی، ترددهای مجدد افراد بدون روسری، اطلاعات آمران معروف و نهی از منکر و … .

فرضیه دوم: مکان‌یابی از روی سیم‌کارت

یکی از دیگر فرضیه‌ها این است که تصاویر افراد را دوربین‌ها دریافت می‌کنند و هویتشان را سیم‌کارت‌هایشان افشا می‌کند. هر شماره تلفن همراه به یک هویت اشکار در پایگاه داده‌های اپراتورهای مخابراتی متصل است و اگر دستگاهی روشن باشد و به شبکه متصل شود، هویت مالک آن از طریق شماره سریال گوشی (IMEI) و سیم‌کارت قابل شناسایی است. درنتیجه عکس بدون حجاب هر فرد که شناسایی شد، با ردیابی سیگنال سیم‌کارت او می‌توان به اطلاعات هویتی او پی برد.

برسی فرضیه: سعید سوزنگر، معتقد است که ردیابی افراد با سیم‌کارت شدنی است، اما زیاد دقیق نیست. به حرف های او از یک مثلث بین سه دکل مخابراتی می‌شود تشخیص داد که این فرد با این سیم کارت کجا قرار دارد، اما برای ارسال پیامک و تشخیص هویت افراد باید محدوده قلمروها را کوچک و کوچک‌تر کرد تا گمان اشتباه افت یابد. به همین علت منفعت گیری از این روش دقت بالایی ندارد. امکان پذیر از مکان‌یابی سیم‌کارت‌ها منفعت گیری شود، اما این آخرین راه حل نیست.

 فرضیه سوم: اشکار کردن افراد از روی کارت بانکی

یکی از کاربران ایکس (توییتر اسبق) ایده جدیدتری دارد. او نوشته اولین پیامک حجاب را تقریبا هم زمان با منفعت گیری از کارت بانکی‌اش گرفته است. توانایی او قابل تعمیم نیست و مثال‌های نقض بسیاری دارد. برای مثال سه زن فرد دیگر که زومیت با آنها او مباحثه داشته روز وجود در خیابان و دریافت پیامک، هیچ خریدی نداشتند. آیا ربط بین داده‌های تصویری دوربین‌ها با اطلاعات بانکی مقدور است؟

 در منطقه کوچکی ابزار را در اختیار تعداد بسیاری از منبع های انسانی قرار دادند و کار را اینطور اغاز کردند: سیگنال موبایل افراد حاضر در منطقه را تهیه کردند. فهرست افرادی که در این محدوده و در این ساعات خرید کرده‌اند را آماده دارند

برسی فرضیه: یک کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات به زومیت می‌گوید: «دوربین‌های بانک‌ها برای امنیت شما و خودشان هر بار از روبه رو دستگاه‌های خودپرداز عبور می‌کنید از شما عکس و فیلم می‌گیرند. اگر روبه رو آنها بی‌حجاب باشید پرونده شما را تکمیل می‌کنند. اما حتی اگر با حجاب هم باشید گمان این وجود دارد که کل ATMها در حال ذخیره تصاویر باشند که در دوربین‌های شهری بتوانند تصاویر افراد را راحت تر تشخیص دهند.» به جز دوربین‌های دستگاه‌های خودپرداز، هر تراکنش بانکی در این محدوده می‌تواند به مجموعه اطلاعات جمع‌آوری شده و انطباق آن با تصاویر زنان بدون روسری پشتیبانی کند.

«می‌توانند از ساعت تراکنش‌های بانکی برای صحت‌سنجی منفعت گیری کنند تا ماهیت فرد اشکار شود و عکس را  با اطلاعات هویتی او در ثبت احوال مطابقت دهند.»

– ، سوزنگر، امنیت سایبری

نتیجه نهایی: مکانیسم ترکیبی ردیابی

او گفت‌و‌گوهای زومیت مشخص می کند که ایستگاه متروی اصفهان، پاساژ سیتی‌سنتر، حوالی چهارباغ پایین نزدیک خیابان آمادگاه، محله جلفا در نزدیکی کلیسای وانک، خیابان نیکبخت، خیابان نظر، محدوده میدان نقش‌جهان و چهارباغ بالا از پرتکرارترین نقاطی می باشند که زنان پیامک‌های تذکر حجاب را دریافت کرده‌اند. یقیناً این سیستم بدون اشتباه هم نبوده است. چنانچه یکی از زنان در او گفت و گو با زومیت روایت می‌کند که پیامک تذکر حجاب را به نام او اما به سیم کارت متعلق به فرزندش فرستاده اند. این چنین دختر نوجوانی می‌گوید کل تعطیلات عید در مشهد بوده اما اخیرا پیامک تذکر حجاب خود را در اصفهان دریافت کرده است.

تحلیل کلی سوزنگر درمورد نحوه کارکرد مکانیسم ارسال این پیامک‌ها این است: «به نظر من در منطقه کوچکی ابزار را در اختیار تعداد بسیاری از منبع های انسانی قرار دادند و کار را اینطور اغاز کردند: سیگنال موبایل افراد حاضر در منطقه را تهیه کردند. فهرست افرادی که در این محدوده و در این ساعات خرید کرده‌اند را آماده دارند. فهرست افرادی که در این منطقه وجود دارند و مجدد تصویرشان به گفتن بی‌حجاب تشخیص داده شده هم در دست گرفته‌اند. با کنار هم گذاشتن این فهرست‌ها به خروجی افراد جدیدی می‌رسند که روسری نداشتند و برایشان پیامک ارسال می‌کنند.» ضمن این که به نظر او بخشی دیگر از پیامک‌ها هم از سوی آمران به معروف و نهی از منکر ارسال می‌شود که دیگر این پیچیدگی‌ها را ندارد.

 یک بار شناسایی، همیشه زیر ذره‌بین

برخی از زنان مصاحبه شده چند نمونه از این فرضیات را قبلا آزمایش کرده‌اند. «ب» چند روز سپس از دریافت اولین پیامک در محدوده پاساژ «سیتی سنتر» اصفهان مجدد با گوشی خاموش داخل پاساژ می‌شود و یک روز سپس از این پاساژگردی باز هم پیامک تذکر حجاب دریافت می‌کند. زن فرد دیگر هم می‌گوید اولین بار در «سیتی سنتر» اصفهان پیامک جریمه حجاب دریافت می‌کند و همان اول برای او در سامانه ثنا پرونده باز می‌شود. پیامک دوم را در میدان نقش جهان در حالی که عینک آفتابی به چشم داشته و شال فقط بعضی اوقات از سرش لغزیده، دریافت می‌کند. نفر سوم می‌گوید سپس از دریافت پیامک دوم همیشه دلواپس این بوده که روسری از سرش نیفتد با این حال یک بار محدوده چهارباغ روسری از سرش لیز می‌خورد. دو روز سپس بابت همین چند ثانیه برای او پیامک آخر ارسال می‌شود. سعید سوزنگر، کارشناس امنیت سایبری درمورد توانایی این افراد می‌گوید: «زنان هنگامی که یک بار شناسایی شدند، دفعه دوم راحت‌تر تشخیص داده خواهد شد.» یعنی حساسیت دوربین‌‌ها روی رفت‌وآمد آنها زیاد تر می‌شود.

دوربین‌ها افتادن روسری را تشخیص خواهند داد؟

فعالان بازار دوربین‌های مداربسته می‌گویند این که دوربین بتواند فردی را جستوجو کند قبلا فقط در فیلم‌های جاسوسی دیده می‌شد؛ اما اکنون زیاد عادی می‌شود یک عکس به سیستم داد، او را تگ و در کل دوربین‌های سرزمین جستوجو کرد. اینطور که آنها توضیح خواهند داد نرم‌افزارهای تشخیص چهره زیاد پیچیده نیستند.

این دستگاه‌ها همان نرم‌افزارهای ثبت ورود و خروج کارمندان می باشند که در شرکت‌ها منفعت گیری خواهد شد. این دستگاه‌ها چطور با حجاب را از بی‌حجاب تشخیص خواهند داد؟ سوزنگر می‌گوید:«برای سیستم پردازش عکس برخی از دوربین‌ها می‌شود تعریف کرد که برای مثال شخص A اگر با کیف داخل ساختمان شد و بدون کیف خارج شد خبر بدهد. این‌ دوربین‌ها هم به همین شکل کار می‌کنند. آن‌ها همه موارد بی‌حجابی را بازدید نمی‌کنند؛ بلکه برایشان مجموعه‌ای از حساسیت‌ها (یا trigger) تعریف شده است. اگر در ناحیه سر پوششی مشاهده نشود، سیستم برچسب می‌زند که این فرد باید بازدید شود در چه ساعتی، در کجا و در کدام فروشگاه‌ها وجود داشته است و سپس این اطلاعات کنار هم قرار می‌گیرند.» همه این‌ها در یک پایگاه پردازش عکس اتفاق می‌افتد که از هوش مصنوعی هم منفعت گیری می‌کند.

مجازات تبلیغ علیه حجاب در فضای مجازی؛ از حذف صفحه تا معارفه به مراجع قضایی

چرخی در بازار دوربین‌های مداربسته مشخص می کند که ساده‌ترین آنها هم قابلیت تشخیص چهره دارند. برخی از نرم افزارها روی دوربین نصب خواهد شد و فقط می‌توانند عدد پلاک را تشخیص دهند اما برخی از نرم‌افزارها نه روی دوربین بلکه روی سرورها نصب خواهد شد.

اینطور که یک کارشناس حوزه فناوری اطلاعات می‌گوید «از سال ۱۴۰۱ تا امروز کمتر سیستم نظارت تصویری بوده که به سیستم‌های تشخیص‌ هویت اطلاعاتی و انتظامی وصل نشده باشد. از قضا این روزها استقبال بسیاری از سمت ارگان‌ها برای خرید دستگاه‌های پردازش تصویری دیده می‌شود که کاربردهای ضد تروریستی هم دارد اما امکان پذیر بخشی از این استقبال به نیت تکمیل کیفیت عکس افراد در دیتابیس‌ها رخ داده باشد.

برداشت من این است که در سه سال قبل سیستم‌های نظارت تصویری همه نهادهای دولتی به دیتابیسی متصل شده‌اند که بشوند از آن چهره افراد را استخراج کرد.» اکنون اینطور به نظر می‌رسد که اصفهان سریعتر از هر استان فرد دیگر در حال پیش‌دستی کردن از این قابلیت بوده است.

روز چهارشنبه بیستم فروردین ماه مدیرعامل شرکت کنترل ترافیک شهرداری از اضافه شدن ۱۵ هزار دوربین نظارت تصویری به تهران تا آخر سال خبر داد. دوربین‌هایی که در کنار ماموریت های مهم خود می‌توانند پروفایل تصویری ما را کامل کنند.

پیامک‌ها قانونی می باشند؟

سیر ارسال پیامک‌ها به این شکل است:

۱. ابتدا ستاد امر به معروف و نهی از منکر پیامک اول را ارسال می‌کند که در متن آِن خواست شده زنان حجابشان را مراعات کنند.

۲. در پیامک دومی که معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اصفهان ارسال می‌کند تهدید شده فرد در صورت تکرار مجدد «تحت پیگرد قضایی» قرار می‌گیرد.

۳. بار سوم هم فرماندهی انتظامی استان اصفهان است که مطلب می‌فرستد. این بار لحن آن تندتر می‌شود و بر پایه قانون مجازات اسلامی، گفتن اتهامی زنان را «جریحه‌دار کردن عفت عمومی» اظهار  می‌کند.

محسن برهانی، حقوقدان دو عیب به این پیامک آخر می‌گیرد و درمورد آن می‌نویسد: «این آپشن حتی در قانون حجاب قفل است.» به حرف های او اولا مراعات نکردن حجاب زیرمجموعه قانون تعزیرات قرار گرفته و ارتباطی با «جریحه دار شدن عفت عمومی» ندارد و دوما متن پیامک‌ها تهدیدآمیز است و تهدید شهروندان وجاهت قانونی ندارد.