در ۲۰ مهر ۱۳۹۸ دستورالعمل رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی توسط دیوان عدل اداری باطل اظهار گردید. ادله دادستانی کل این چنین می بود: این شیوه نامه عملاً مروج خشونت و بی‌اخلاقی است و تهیه‌کنندگان و کارگردانان امکان پذیر فیلمی‌ برای اکران عمومی ‌بسازند که تا بحال تشکیل نشده‌است حتی اگر اندوخته‌گذاران به درجه‌های گروه ۱۵+ و بالاتر نیز راغب باشند.

عکس العمل مسئولان سازمان سینمایی اما اظهار ادامه کار این شورا می بود. سید محمد مهدی طباطبایی‌نژاد معاون ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی زمان با گفتن این که در نوشته رده‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی سوءبرداشت‌هایی شده‌است به رسانه‌ها او گفت: رده‌بندی سنی با مقصد فرهنگ سازی و بهداشت روانی کودکان و نوجوانان با قاطعیت جستوجو می‌شود.

در پیش‌نویس آیین‌نامه رده‌بندی سنی فیلم‌ها نیز آمده‌است: پیشگیری از هرگونه صدمه به کودکان، نوجوانان و جوانان بر پایه موازین تربیتی، اخلاقی و باورهای اجتماعی، به گفتن الزام صنعت عکس شناخته می‌شود، اهمیت این نوشته بدان خاطر است که گاه نمایش حرکت و گفتار شخصیت‌های منفی یا رخدادهایی که متضمن خشونت، هراس و مضامین شبیه می باشند، برای برخی گروه‌های سنی نامناسب است و از این‌رو خبر‌رسانی، طبقه‌بندی آثار و پیشنهاد‌های آگاهی قسمت با انواع راه حلها الزامی به‌شمار می‌رود.

طبق معمول کارشناسان برای رده‌بندی آثار به عواملی همانند شدت خشونت، منفعت گیری از زبان نامناسب، وجود موضوعات بزرگ‌سالانه یا صحنه‌های ترسناک دقت می‌کنند. این معیارها ضمانت می‌کنند که مخاطب با محتوایی مشابه با سن و روحیه‌اش روبه رو شود.

اما خروجی کار چیست؟

نگرانی والدین از بدآموزی فیلم‌های بی‌محتوا

برخی والدین می‌گویند فیلم‌هایی که به اسم کمدی ساخته شده زیاد تر با شوخی جنسی و فحش وناسزا همراه است و بعضی اوقات کلمه هایی منفعت گیری می‌شود که معنی درستی ندارد اما کنجکاوی کودک را به همراه دارد.

یکی از والدین معتقد است در برخی فیلم‌ها به غیر از رقص‌های جلف و الفاظ رکیک، کل داستان فیلم‌ها برای کودکان و نوجوانان هیچ آموزشی ندارد اما به علت این که کمدی است و خنده دار، دوست دارند ببینند و اگر والدین نیز مانع شوند خودشان از فضای مجازی دانلود کرده و تماشا می‌کنند. یا ترویج سیگار کشیدن و بی‌احترامی به والدین که در برخی فیلم‌ها دیده می‌شود.

یکی دیگر از والدین نیز او گفت: برخی فیلم‌ها رده سنی دارد برای مثال زیر ۱۵ سال نمی‌تواند آن را تماشا کند اما داستان فیلم طوری نیست که کودک و نوجوان نتواند آن را تماشا کند و اشکار نیست این محدودیت سنی چرا تعریف شده است.به خصوص در برخی سریال های نمایش خانگی این چنین وضعیتی دیده می‌شود.

دلنگرانی والدین وقتی تشدید می‌شود که نهادهای آموزشی نیز در یکی از با اهمیت ترین سرگرمی‌های کودکان و نوجوانان قادر به مداخله نیستند.

در تعداد بسیاری از فیلم‌ها دیده شده که سطح خشونت بالا است و از بازیگران کودک منفعت گیری شده و هر چند رده سنی برای آن تعریف شده اما مخاطب سنین پایین در خانه و سینما به تماشای آن می‌نشیند و هیچ نهاد فرهنگی نیز در رابطه با تاثیرگذاری آن نقد و نظری ندارد.

به نظر می‌رسد سیستم رده بندی سنی فیلم‌ها زیاد تر شکل و فرم نمادین دارد. نه می‌تواند از برخی سبک‌های نادرست حرکت، پوشش و گفتار خودداری کند و نه اهرم بازدارنده کافی برای تماشا نشدن فیلمی خاص از سوی گروه های سنی است. مروری بر سیستم رده بندی دو سرزمین که از قضا مورد منفعت گیری ایران در تدوین دستورالعمل‌ها بوده نیز مؤید این نوشته است.

سیستم MPAA در آمریکا

انجمن فیلم‌های سینمایی آمریکا (MPAA) یکی از شناخته‌شده‌ترین نظام‌های رده‌بندی را مدیریت می‌کند که در صنعت‌هالیوود زیاد پرکاربرد است. دسته‌بندی‌های مهم آن عبارت هستند از:

G: مناسب برای همه سنین، بدون محتوای او گفت و گو‌برانگیز.

PG: نیازمند نظارت والدین برای کودکان؛ امکان پذیر شامل موضوعات ملایم باشد.

PG-13: پیشنهاد‌شده برای افراد بالای ۱۳ سال با سطح متوسطی از خشونت یا موضوعات پیچیده.

R: محدود به افراد بالای ۱۷ سال مگر با همراهی والدین؛ شامل محتوای سنگین‌تر.

NC-17: تنها برای بزرگ‌سالان بالای ۱۷ سال، با محتوای زیاد حساس.

رده‌بندی تلویزیونی در آمریکا

سریال‌ها در آمریکا از سیستمی‌جداگانه با پیشوند “TV-” منفعت گیری می‌کنند:

TV-Y: اختصاصی کودکان خردسال.

TV-Y7: مناسب برای بالای ۷ سال با عناصر فانتزی یا اضطراب.

TV-14: برای بالای ۱۴ سال با محتوای جدی‌تر.

TV-MA: اختصاصی بزرگ‌سالان، همانند سریال‌های پرمخاطب و جنجالی.

سیستم BBFC در بریتانیا

هیئت رده‌بندی فیلم بریتانیا (BBFC) نیز استاندارد خاص خود را دارد:

U: قابل‌منفعت گیری برای همه.

PG: نیازمند راهنمایی والدین.

12A/12: مناسب بالای ۱۲ سال (12A برای سینما با وجود بزرگ‌تر).

۱۵ و ۱۸: به‌ترتیب برای بالای ۱۵ و ۱۸ سال.

رده‌بندی سنی در ایران

در ایران، رده‌بندی سنی تحت نظارت نهادهایی همانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ‌و صداوسیما انجام می‌شود. این سیستم طبق معمولً از اعدادی همانند +۳، +۷، +۱۲، +۱۵ و +۱۸ منفعت گیری می‌کند که نشان‌دهنده حداقل سن مناسب برای تماشاست.

آیین‌نامه درجه‌بندی سنی فیلم برای آثار سینمای ایران، با الگو برداری از چند سازمان قدیمی‌ همانند انجمن سینمایی آمریکا، هیئت رده‌بندی سنی فیلم‌های بریتانیا و چند سرزمین اروپایی تدوین شده‌است

شورای درجه‌بندی سنی فیلم یا هیئت درجه‌بندی سنی آثار سینمایی، بخشی از سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی‌است که بعد از صدور پروانه نمایش برای یک تاثییر سینمایی از سوی شورای پروانه نمایش، درجه‌بندی سنی فیلم را بر پایه رای‌گیری اعضا انجام می‌دهد.

اما ما از چه چیز غافل بودیم؟ نه تنها در فیلم‌های مربوط به گروه سنی کودک و نوجوان بعضی اوقات به مواردی که ذکر آن می‌رود توجهی نشده بلکه امروز یکی از با اهمیت ترین نگرانی‌ها ترویج فیلم‌های کمدی و فاقد وجهه آموزشی و این چنین برخی سبک‌های تازه و صدمه‌زای زندگی در نمایش خانگی است که سبک فیلم دیدن نسل آینده را تحول می‌دهد.

محتوای در نظر گرفته شده برای رده بندی سنی و محدودیت فیلم‌ها طبق معمولً به این ترتیب است:

حرکت خطرناک

اجازه دادن به ابراز رفتارهایی همانند قلدری

نشان دادن حرکت خطرناکی که کودکان خردسال امکان پذیر پیروی کنند.

سلاح‌های پر زرق و برق

تروج رفتارهای غیر قانونی

تبعیض

صحنه‌هایی که شامل رفتارهای تبعیض‌آمیز همانند نژادپرستی، تبعیض جنسی، همجنس‌گرایی و ترویج یا به چالش کشیدن این نوشته است.

مواد مخدر

زرق و برق یا نشان دادن سوء منفعت گیری از مواد مخدر

صحنه‌های دقیق مصرف مواد مخدر

زبان

منفعت گیری از زبان توهین آمیز و عرصه منفعت گیری از آن

برهنگی و روابط جنسی

صحنه‌هایی با ماهیت جنسی شامل برهنگی

عادی سازی حرکت جنسی

کنایه‌ها و اشارات به رابطه جنسی

خشونت جنسی و تهدید جنسی

نشان دادن خشونت جنسی

نشان دادن تهدید و آزار جنسی

صحنه‌های خشونت جنسی که نشان دهنده ناتوانی، هراس یا ناراحتی است.

تهدید و وحشت

تصاویر و صحنه‌های ترسناک و زمان زمان ادامه آنها

نمود‌هایی همانند موسیقی، رئالیسم یا عناصر ماوراء طبیعی که می‌تواند بینندگان را غمگین کند.

خشونت

منفعت گیری از خشونت واقع بینانه

عادی سازی خشونت یا دلنشین و فریبنده نشان دادن آن

سلیقه امروز مدیران در حال شکل دادن ذهنیت نسل جوان است. نسلی که هر چند آگاه‌تر عمل می‌کند و از طریق دروازه باز فضای مجازی به تولیدات کشورهای خارجی دست یافته است اما در آثار سینمایی و نمایش خانگی سرزمین خود ناچار به پذیرفتن یک رژیم غذایی غلط است.