عیدی یکی از مزایای مالی است که کارگران در آخر سال دریافت می‌کنند. این پرداخت به منظور افزایش انگیزه و فراهم بخشی از نیازهای مالی کارگران در اغاز سال نو در نظر گرفته شده است. 

بر پایه ماده ۷۵قانون کار ایران، همه کارگران مشمول قانون کار (چه دائم و چه موقت) حق دریافت عیدی را دارند. مقدار عیدی طبق معمولً برابر با حداقل دو برابر و حداکثر سه برابر حقوق پایه ماهیانه کارگر است، به شرط آنکه از سه برابر حداقل حقوق مصوب شورای عالی کار تجاوز نکند. 

کارگران مشمول و غیرمشمول برای عیدی شامل همه کارگران مشمول قانون کار می باشند. همه کارگران شاغل در قسمت‌های دولتی، خصوصی و عمومی که مشمول قانون کار می باشند، حق دریافت عیدی را دارند. این شامل کارگران قرارداد دائم، قرارداد موقت و حتی کارگران پاره‌زمان نیز می‌شود. 

این چنین کارگران غیرمشمول، برخی از گروه‌ها، همانند کارمندان دولت که مشمول قانون خدمات کشوری می باشند، از مقررات خاصی برای دریافت عیدی تبعیت می‌کنند. عیدی این گروه طبق معمولً به‌صورت یک مبلغ ثابت و بر پایه مصوبه دولت تعیین می‌شود. 

عیدی شامل کدام گروه از کارگران می‌شود؟ 

سید سعید فتاحی، مشاور کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران با اشاره به این که عیدی به این که حتی کارگران اخراجی هم عیدی می‌گیرند او گفت: مطابق قانون کار، کارگرانی که به هر دلیلی شغل خود را از دست داده‌اند، کارگران آزمایشی، ساعتی، نیمه زمان و فصلی مشمول دریافت عیدی می باشند و کارفرما موظف به پرداخت این مولفه است. 

فتاحی او گفت: برخی از کارگران به طور آزمایشی به کار گرفته خواهد شد که بر پایه ماده ۱۱قانون کار و تبصره آن، زمان دوره آزمایشی باید در قرارداد کار اشکار شود؛ چنانچه رابطه کاری از جانب کارفرما قطع شود وی ملزم به پرداخت کلیه حقوق دوره آزمایشی خواهد می بود و چنانچه قطع رابطه کاری از سوی کارگر باشد، کارگر مستحق دریافت همه حقوق و مزایا به مقدار زمان انجام کار است. 

وی فرمود: این چنین بر پایه ماده ۳۹قانون کار، مزد و مزایای کارگرانی که به طور نیمه زمان و یا کمتر از ساعات قانونی تعیین شده به کار اشتغال دارند، به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود. در رابطه کارگران ساعتی که حقوق ماهانه ثابت نداشته و دستمزد آنان در ماه متغیر است، برای محاسبه عیدی و پاداش، میانگین حقوق سه ماه آخر خدمت آن‌ها مبنای محاسبه قرار می‌گیرد.

مبلغ پرداختی بابت عیدی و پاداش به کارگران کارگاه‌های فصلی مشمول قانون کار و این چنین کارگران دیگر کارگاه‌های مشمول که کمتر از یک سال در کارگاه کار کردند، باید بر مأخذ ۶۰روز و به نسبت ایام کارکردشان در سال محاسبه شود. به این علت مطابق با قانون کار، این دسته از افراد نیز مشمول دریافت کلیه حقوق و مزایای قانونی از جمله عیدی و پاداش آخر سال خواهد شد. 

فتاحی درمورد زمان پرداخت عیدی به کارگران او گفت: کارفرمایان می‌توانند با پرداخت عیدی در ماه‌های منتهی به اواخر سال انگیزه کارگران را برای منفعت وری در واحدهای تولیدی، صنعتی بالاتر ببرند تا کارگران نیز اجناس بنجل بازار را در روزهای آخر اسفندماه خرید نکنند، همانا که کارگر و کارفرما مکمل هم می باشند. یعنی با بودن کارفرما کارگر در آن واحد تولیدی نیازمند کار هست و کارفرما به کارگر نیاز دارد بعد بهتر هست هوای همدیگر را داشته باشند. ضمناً با پرداخت عیدی در دوماه آخر سال بهمن و اسفند ماه بار مالی آخر سال برای کارفرمایان محترم زیاد می‌شود و بهترین کار برای حرمت دوجانبه پرداخت سریعتر این مبلغ عیدی می‌باشد. 

او گفت: چرا که در آخر سال، آخر کار و ذخیره مرخصی و… به عیدی اضافه میشود که بار مالی به همراه خواهد داشت. شایان ذکر هست که اکثر کارفرمایان برای منفعت وری زیاد تر و تشکیل انگیزه علاوه بر پرداخت دیون مطابق قوانین کار برخی از آیتم‌ها نیز با میل خودشان جهت ارج نهادن به کارگران زحمت کش خود می‌نمایند که هم ثواب دنیوی و اخروی و هم بها دادن به کارگران زیر مجموعه خودشان در کارخانجات می باشند. 

فتاحی در ادامه گفت: برای مثالً واحدهای تولیدی صنعتی بزرگ در اواخر سال با خرید آجیل و شیرینی و بسته‌های معیشتی کام کارگران را شیرین می‌کنند که این کارها نشان‌گر قیمت گذاشتن به مقام شامخ کارگر هست که باید سپاس و سپاس نمود. ولی در کل اگر کارفرمایان نسبت به پرداخت عیدی در دی ماه یا نهایتاً بهمن ماه هر سال عمل نمایند، خدمت بزرگی به کارگران خود نموده‌اند تا آن‌ها نیز به طبع نیاز خود نسبت به تهیه اقلام عید نوروز عمل نمایند و شرمنده همسر و فرزندان خود نباشند. 

وی با گفتن این که بعضی اوقات برخی کارفرمایان به بهانه‌های گوناگون پرداخت عیدی را به سال سپس موکول می‌کنند افزود: تعداد اندکی از کارفرمایان گاهاً پرداخت عیدی را به سال تازه موکول نموده‌اند در حالی که می‌توانند این کار رو قبل عید و در ماه‌های دی و بهمن انجام بدهند تا کارگران رضایت بیشتری نسبت به کارکرد کارفرمای خود داشته باشند. امیدوارم روزی فرا برسد تا مشکلات کارگری وجود نداشته باشد تا هر دو مکمل در کنارهم بتوانند روزهای خوبی را سپری کنند. 

همه کارکنان مشمول قانون کار که مطابق تعریف این قانون «کارگر» شناخته خواهد شد، مشمول عیدی و پاداش آخر سال می باشند؛ اما در این بین کارگرانی هم می باشند که خواسته یا ناخواسته و به دلایل گوناگون همچون بحران اقتصادی کارفرما، عدم نیاز و … شغل خود را از دست داده‌اند و این چنین برخی از کارگران بازنشسته شده‌اند که با دقت به اصرار قانون کار این دسته از افراد نیز مستحق دریافت عیدی آخر سال می باشند. 

اگر کارفرمایی از پرداخت عیدی خودداری کند یا آن را به تأخیر بیندازد، کارگر می‌تواند از طریق مراجع قانونی (همانند اداره کار) شکایت کند. 

کارگران شاغل در شرکت‌هایی که حالت مالی ضعیفی دارند امکان پذیر با تأخیر در دریافت عیدی روبه رو شوند، اما این به معنی از بین رفتن حق قانونی آن‌ها نیست. 

عیدی به گفتن یک حق قانونی، به همه کارگران مشمول قانون کار تعلق می‌گیرد. با این حال، در عمل امکان پذیر برخی از مشکلات یا استثناها وجود داشته باشد که نیازمند پیگیری قانونی است. آگاهی کارگران از حقوق خود و منفعت گیری از ابزارهای قانونی می‌تواند از تضییع حقوق آن‌ها جلوگیری کند.