با رسیدن ماه‌های پایانی سال، پچ پچ‌ها و سخن و حدیث‌ها در بین شاغلین و بازنشستگان حوالی مبلغ عیدی‌شان و زمان پرداخت آن داغ می‌شود. علاوه بر شاغلان کشوری و قسمت خصوصی و نیروهای ذیل صندوق کشوری و تامین اجتماعی که هرکدام به نحو متغیری عیدی دریافت می‌کنند، بازنشستگان کشوری و تامین اجتماعی نیز همه‌ساله چشم به راه واریز هرچه سریع تر این مبلغ و افزایش آن می باشند، اما بازنشستگان سازمان تامین اجتماعی که در دوران اشتغال خود مشمول قانون کار بودند، نسبت متغیری را با عیدی آخر سال اشکار می‌کنند.

عمده بازنشستگان کارگری سازمان تامین اجتماعی به علت آنکه در دوران اشتغال خود مدام مجموع دو پایه حقوق خود را به‌گفتن عیدی دریافت می‌کردند، در زمان بازنشستگی با فرا رسیدن ایام منتهی به عید نوروز و دریافت عیدی مطابق با فرمول عیدی کارمندان، مقداری دچار سرخوردگی خواهد شد؛ به اختصاصی این که مبلغ دریافتی حقوق مستمری بازنشستگان تامین اجتماعی عمدتاً پایین است و دیگر سطوح‌های آن نیز در اکثریت موارد چیزی کمتر از نصف خط فقر محاسبه شده در شهرهاست، علتمی‌شود تا حس ناخرسندی در بین بازنشستگان تامین اجتماعی به‌وجود آید.

در سال ۱۴۰۲ عیدی بازنشستگان کشوری در روز ۲۰ بهمن و قبل از واریز حقوق بهمن‌ماه به حساب آنان واریز شد ولی واریز عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی تا نیمه اسفندماه به تعویق افتاد. از آنجا که فرمول بازنشستگان دولت و کارکنان آن درمورد عیدی معادل «نصف پایه حقوق» است، لذا دریافت این مبلغ عیدی برای کارگرانی که سال‌ها دوبرابر حقوق پایه خود را به‌گفتن عیدی قانونی دریافت می‌کردند، سخت و دشوار است. به همین جهت پرداخت عیدی مطابق با قانون کار به بازنشستگان تامین اجتماعی، سال‌ها یکی از مطالبات بازنشستگان تامین اجتماعی بوده است.

از آنجا که ۷۰ درصد بازنشستگان این سازمان عمدتاً افرادی می باشند که «حداقل بگیر» محسوب شده و دریافت عیدی برای افرادی که حقوقی کمتر از ۱۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند، با فرمول بازنشستگان و شاغلین دستگاه‌های دولتی، برایشان دشوار است. در روبه رو اما قوانین و اصول چیز فرد دیگر می‌گویند و ناچار بازنشستگان را نیز تابع همان قوانین می‌کنند.

حسین حبیبی (عضو هیات مدیره کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار سرزمین) در این رابطه اظهار می‌کند: حقیقت این است که مطابق قانون کار عیدی کارگران دوبرابر یک پایه حقوق دریافتی همان سال است، اما این تنها مربوط به کارگران شاغل است و بازنشستگان از قانون تامین اجتماعی تبعیت می‌کنند.

او گفت: تنها چند ماده از قانون تامین اجتماعی همانند ماده ۹۶ و ۱۱۱ از قانون کار تبعیت می‌کند و مابقی قوانین تامین اجتماعی ربطی به قانون کار ندارند. لذا عیدی مستمری‌بگیران بازنشسته در این قانون، شرایط خاص خودش را دارد که مجزا از شرایط خاص پرداخت عیدی کارگران است. یعنی همانند کارکنان دستگاه‌های کشوری و بازنشستگان دولت، عیدی بازنشستگان کارگری تامین اجتماعی نیز پرداخت می‌شود.

محدودیت‌های سازمان تامین اجتماعی

یقیناً این تنها علت تفاوت بین عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی و شاغلین مشمول بیمه تامین اجتماعی نیست، بلکه منبع های خود این سازمان نیز اجازه چندانی به تغییرات حقوقی نمی‌دهد. علاوه بر این، در سال‌های تازه ناترازی‌های منبع های تامین اجتماعی جهت شده تا زمان پرداخت عیدی نیز گاه به تاخیر افتاده و حتی به نزدیک روزهای پایانی اسفند نیز نزدیک شود که همین امر خرید عید تعداد بسیاری از بازنشستگان را هم دچار مشکل کرده است.

یقیناً تاخیر در پرداخت عیدی از موارد تخلفات کارفرمایان در روبه رو کارگران بوده است، اما دولت و تامین اجتماعی با علم به این که تا قبل از عید امکان پرداخت عیدی وجود دارد، بخاطر مشکلات مالی طی سال‌های تازه در پرداخت عیدی‌ها تاخیر داشتند.

در این رابطه علی دهقان‌کیا (رئیس هیات مدیره کانون کارگران بازنشسته تامین اجتماعی تهران) می‌گوید: درمورد نوشته عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی تا این مدت مذاکره مستقلی با مدیرعامل تازه سازمان نشدیم. یقیناً در سال‌های قبل مذاکراتی با مدیرعامل قبلی درمورد الزام پرداخت عیدی شبیه کارگران داشتیم. اما در جواب آن‌ها این اظهارنظر صحیح را نقل می‌کردند که «وقتی می‌شود عیدی بازنشستگان کارگری را همانند کارگران داد که بتوان از عیدی و پاداش و مزایای دیگر هم حق بیمه کسر شود.»

او گفت: این اظهارنظر پاسخی ندارد که در شرایطی که تامین اجتماعی از مزایا و پاداش و عیدی حق بیمه‌ای کسر نمی‌کند، طبیعتاً نمی‌تواند عیدی خود را در زمان پرداخت مستمری همانند فرمول دوران کارگری (دوبرابر پایه حقوق یا حتی برابر یک پایه حقوق) بدهد. علتش این است که در سازمان تامین اجتماعی فرد هرچقدر آورده‌ی (حق بیمه و کسورات) داشته باشد، به همان مقدار باید دریافت کند. در این چنین شرایطی اگر تامین اجتماعی از حق مسکن کسر حق بیمه کند، در دوره بازنشستگی هم حق مسکن می‌دهد، لذا این فرمول درمورد عیدی و پاداش نیز صادق است.

دهقان کیان اصرار کرد: ما در سال‌های تازه تلاش هم کردیم که به اندازه کارگران و با فرمول آنان عیدی بگیریم اما مذاکرات ما موفق نبوده است. یکی از دلایل مهم این کار، فقدان منبع های در سازمان تامین اجتماعی است. امروزه تقریبا همه درآمد سازمان تامین اجتماعی و حتی مبالغ ناشی از همه حق بیمه‌ها و سود شرکت‌های تابعه به پرداخت حقوق مستمری بازنشستگان تخصیص اشکار می‌کند.

رئیس کانون بازنشستگان کارگری تهران تصریح کرد: سازمان در حقوق عادی و ماهانه مستمری هم با مشکل روبه رو است. در این چنین شرایطی سخن بگویید از تغییرات مقدار عیدی دشوار است. حتی از نظر وقتی، احتمالا ما در پرداخت مشکل داشته باشیم چون تنها ۳۰ هزار میلیارد تومان از بدهی ۱۳۰ هزار میلیارد تومانی مندرج در بودجه امسال توسط دولت‌های سیزدهم و چهاردهم محقق شده و با این حساب مذاکرات افزایش عیدی موثر نیست.

او گفت: سازمان تامین اجتماعی امروزه نزدیک به ۶ هزار میلیارد دلار بابت پولی که از مستمری ما بابت بیمه تکمیلی کسر شده، به شرکت بیمه تکمیلی آتیه سازان حافظ بدهکار است. این چنین ۱۵۰۰ میلیارد تومان این سازمان بابت بیمه عمر شرکت بیمه ایران به افرادی که بیمه عمر دارند باید پرداخت کند که در این فقره هم کاری صورت نگرفته است. این‌ها همه مبالغی است که قبلا بازنشستگان از حقوق خود کسر کردند و سازمان تامین اجتماعی هیچ نقشی جز نگهداری و انتقال مبلغ ندارد.

دهقان‌کیا او گفت: ۶۲ هزار میلیارد تومان در ماه قبل سازمان تامین اجتماعی درآمد بدست آورد که از این مقدار ۶۰ هزار میلیارد تومان فقط حقوق پرداخت کرده است. این درحالی است که با آن ۲ هزار میلیارد تومان باقی مانده باید هزینه‌های درمان و هزینه کارکنان خود تامین اجتماعی را تامین می‌کرد. تعداد بسیاری از بدهی‌های سازمان تامین اجتماعی به مراکز دارویی و درمانی نیز باقی مانده است.