به گزارش خبرفوری، جشنواره فیلم مستند ایران « سینما حقیقت» به واسطه دریافت آثار از استان‌های گوناگون فرصتی برای بازبینی مشکلات ریشه‌دار و معضلات کمتر اشکار است. اینبار کارگردان‌های تعداد بسیاری به نوشته تحول اقلیم، خشکی منبع های آبی و از بین رفتن آبادی‌ها اشاره داشتند که چند مورد را مرور می‌کنیم.

«من‌هامونم»/سیستان و بلوچستان

مستند «من‌هامونم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی کمیل سوهانی و نویسندگی کیاوش زارع‌طلب مستندی درمورد‌هامون از زبان خودش است که به مطرح مشکلات رفته بر آن و مناقشات سیاسی که در نهایت تبدیل خشکی آن شد می‌پردازد. این مستند با پژوهش حجت بین‌آبادی در کنفرانس هفته جهانی آب ۲۰۲۴ استکهلم سوئد پخش و مورد تحسین قرار گرفت.

دریاچه و تالاب بین‌المللی‌هامون بخشی از پناهگاه حیات وحش‌هامون است. این دریاچه، سومین دریاچه بزرگ ایران بعد از دریاچه مازندران و دریاچه ارومیه، هفتمین تالاب بین‌المللی جهان و یکی از ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره در ایران است. بعد از معاهدات سیاسی گوناگون بین ایران و افغانستان قسمت وسیعی از این دریاچه که در ایران قرار داشته کاملاً خشک شده است. این روال خشکی تالاب‌هامون علتنابودی قسمت وسیعی از زیست محیط شرق ایران نیز شده است.

محمدجواد ظریف معاون برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی در روز اکران این مستند در سالن نمایش حاضر شد و سپس از تماشای آن در جمع خبرنگاران او گفت: مستند «من‌هامونم» فیلم زیاد جالبی می بود و به‌نظرم قابلیت پخش بین‌المللی را دارد. دنیا باید ببیند که چه بر سر تالاب‌هامون آمده است.

وی درمورد پیگیری حالت‌هامون و حقابه هیرمند گفت: ما باید در رابطه با‌هامون موضوعات مختلفی را کنار هم ببینیم؛ هم روش برخورد حاکمیت جاری در افغانستان و هم‌ دیگر کارهایی که ایران باید انجام دهد تا وابسته به خارج نباشد.

ظریف افزود: ضمانت افغانستان به‌هامون فراتر از توافق سال ۱۳۵۱ است چون دولت افغانستان مدام یک ضمانت بین‌المللی درمورد تالاب‌های بین‌المللی داشته است و در این عرصه از ضمانت خود کوتاهی کرده است.

«فصلی که گم شد»/سیستان و بلوچستان

مهدی قنواتی در مستند « فصلی که گم شد» نوشته خشکسالی را به زندگی دختری که تن به ازدواج اجباری می‌دهد، اتصال داده است.

تحقیق و پژوهش و یافتن سوژه این مستند از سال ۹۶ اغاز شد ولی فیلمبرداری از سال ۹۸ اغاز و تا سال ۱۴۰۲ به طول انجامید. محور داستان زندگی کوثر است که در کلاس یازدهم پای سفره عقد می‌نشیند و به ناچار از درس و مدرسه دور می‌شود.

کارگردان در خصوص تاثییر خود حرف های است: چند اتفاق غیرقابل پیش‌بینی در روال فیلمبرداری و تشکیل مستند پیش آمد که با اهمیت ترین آن فوت فردی از اطرافیان سوژه مستند و یا او گفت و گو خشکسالی و مهاجرت خودخواسته افراد از این مناطق نیز از اتفاقات غیر منتظره مستند می بود.

آرزوهای کوثر با ازدواج اجباری و سپس رفتن همسرش به شهری دیگر برای کار کردن در سینه او دفن می‌شود. کوثر با‌ هامون درد و دل می‌کند اما در نیمه‌های مستند، با خشکی ‌هامون او دیگر پناهی برای غصه‌های خود ندارد.

ماهیگیرانی که از‌هامون معیشت می‌کردند اینبار مرده گیری می‌کنند تا حداقل با ماهی‌های نیمه جان بتوانند شام شب داشته باشند.

«گپ و تران»/سیستان و بلوچستان

یکی از مستندهایی که  مشکلات محیط زیست در سیستان و بلوچستان را به رخ کشید، گپ و تران می بود. محمد علی رخشانی صابر، مستندساز جوان به سراغ اقلیمی ‌‌فراموش شده رفت تا علت گرایش جوانان به قاچاق را از زبان رپرها گفتن کند.

رپرهای این منطقه فرهنگی نو را پدید آورده‌اند تا جایی که مورد علاقه نسل جوان می باشند. خودشان بر این باورند که دردهای جامعه از جمله فقر و بیکاری را فریاد می‌زنند. این مستند که با استقبال روبه رو شد  دلایل ابراز اتفاق قاچاق سوخت در این منطقه را تشریح کرد.

تبعیض، ناعدالتی، فقر و محرومیت جهت شده رپرهای سیستان و بلوچستان آگاهی نسل‌های بعدی را مسئولیت خود بدانند.

«قلعه خاموش»/فارس

مستند قلعه خاموش به تهیه‌کنندگی فرهاد ورهرام و کارگردانی حنیف شهپرراد با شرح حال یک بنای دو هزار ساله به مرور تاریخ ایزدخواست و تغییرات این اقلیم پرداخت.

ایزدخواست واقع در استان فارس یکی از مناطق باستانی ایران است که به واسطه قلعه تاریخی خود شهرتی جهانی دارد. این قلعه نخستین منطقه آپارتمان نشینی در جهان محسوب می‌شود.

به فراخور کاربری‌های تعریف شده برخی قسمت‌های آن تا ۵ طبقه بنا داشته است. اما به مرور زمان گرد مرگ بر قلعه نشسته و نابودی تدریجی آن با خشکسالی شدت گرفته است. در قبل معیشت مردم این منطقه با کشاورزی و باغداری آمیخته است. اما باغات تعداد بسیاری در این منطقه خشک شده و پرآبی‌ها‌ی قبل جای خود را به خشکسالی داده است.

حفر چاه‌های عمیق در بستر رودخانه مهم نیز به این نوشته دامن زده است.امروز جوانان ایزدخواستی برای یافتن زمان شغلی به شهرهای دیگر می‌روال.

«چشم کویر»/کرمان

در روستای عباس آباد واقع در فهرج (استان کرمان)  خشکی قنات‌ها زندگی ساکنان را با مشکل روبه رو کرده است. موضوعی که  مستند «چشم کویر» به نویسندگی و کارگردانی محسن علم الهدی از حقیقت آن پرده بر می‌دارد.

داستان از زبان کشاورز نمونه منطقه روایت می‌شود که از کودکی در این منطقه زیسته و به یاد دارد که وقتی قنات‌ها پر آب بوده‌اند.  اما خشکسالی به جان نخل‌های خرما افتاده و امید به هر دری می‌زند نتیجه نمی‌گیرد.

او به حرف های خودش با این که درس دانشگاهی نخوانده اما به علت کار ارزشمندی که در شکل گیری این نخلستان انجام داده مورد دقت گروه‌هایی علمی ‌و پژوهشی و گردشگری قرار گرفته و افراد مختلقی از دانشجو و مهندس و نیز گردشگران و پژوهشگران به نخلستان وی مراجعه کرده تا ضمن تماشای گونه‌های متنوع از نخل‌ها که وی از گوشه گوشه دنیا جمع کرده و در باغ خود کاشته، از توانایی‌های او منفعت‌مند شوند.

امید این چنین امیدوار است و در تلاش است تا با همکاری دیگر بزرگان و اهالی منطقه، رشته قناتی را که در آن شهرستان وجود دارد و سالها متروکه شده، مجدد احیا نموده و از آب آن برای این خطه منفعت گیری منفعت گیری شود.